Góðu tit øll – ítróttarfólk, avvarandi, sersambond og tit í ÍSF.

Gott nýggjár – og takk fyri at eg varð boðin við til hesa spennandi hátíðarløtuna í dag.

Eg fari at siga tykkum eina lítla søgu. Tað er ein søga um ein fugl og eina býflugu, sum kendi listamaðurin Leonardo Da Vinci skrivaði fyri nógvum árum síðani.

Tað var soleiðis, at býflugan hevði flogið nakað nær vatnskorpuni í eini á, og vatn var spruttað upp á veingirnar, so hon hevði ilt við at halda flognum. Spakuliga gekk orkan fyri, og neyðars býflugan stríddist at enda fyri lívinum í vatnskorpuni.

Hetta sá ein fuglur, sum sat á einari grein har tætt við. Hann var kvikur og pikkaði eitt blað, so tað datt niður til býfluguna. Hon klóraði seg uppá blaðið - og løtu seinni hevði hon rindað møðina, veingirnir tornaðu og hon kundi aftur flúgva avstað.

Nakrar dagar seinni varnaðist hendan sama býflugan ein mann við byrsu ímillum trøini. Hon sá, at hann siktaði – og at hann ætlaði sær at skjóta júst tann fuglin, sum hevði hjálpt henni nakrar dagar frammanundan.

Býflugan var kvik og stakk mannin. Skotið small, men maðurin gjørdist so kløkkur av stinginum, at hann rakti ikki fuglin.

Sjálvt um fuglurin ikki ætlaði sær nakað afturfyri, tá hann hjálpti býfluguni, fekk hann kortini eina tænastu afturímóti.

Og ofta er tað so, at tá vit hjálpa og stuðla – so fáa vit tað onkursvegna aftur. Tað lønar seg mangan aftur í longdini.

Tit ítróttarfólk, sum hava evni, megi og árræði til at koma langt, stríðast mangan sum tann lítla býflugan - við afturpartinum í vatnskorpuni. Tí tað krevur nógv at íðka á høgum støði, samstundis, sum tit skulu forvinna pengar fyri bæði útgerð og breyð á borðið.

Vit kunnu kanska siga, at vit í dag ynskja at vera sum fuglurin, sum sá stríðið og pikkaði eitt lítið blað, so býflugan kundi fáa ein skáa og koma fyri seg.

“Úrval” er ætlað tykkum sum ein skái og ein stuðul, so tit í eitt tíðarkeið kunnu sleppa undan at hugsa um forvinning - og heldur savna tykkum um ítróttin. Tað er ætlað tykkum sum eitt blað á vatnskorpuni, so tit ikki missa orkuna og geva upp.

Vit gera tað ikki, fyri at tit seinni skulu gera okkum eina tænastu afturímóti. Her eru eingir baktankar.

Men vit vita samstundis, at tá ið vit lata – so fáa vit so mangan okkurt afturfyri.

Fyri at sitera Elina Heðinsdóttir Joensen, forseta í Ítróttarsambandinum, tá hon í fyrraárið setti ólavsøkuna: (hon segði)

»At ítrótturin kostar nógv, er púra rætt. Men við í roknistykkið mugu vit so eisini taka alt tað, sum vit øll fáa afturfyri.

Tey, sum luttaka í ítrótti, læra disiplin, samstarv, ítróttarligar og sosialar spælireglur - og úthaldni.

Tey læra at lurta og akta. At fungera í eini heild. At taka ábyrgd - bæði fyri sær sjálvum og øðrum. At liva heilsugott.

Og hvar hevði allur hesin ungdómurin verið, um hann ikki var við í ítrótti? Og hvat hevði TAÐ ikki kostað í longdini?

Fremstu ítróttarfólkini samansjóða eisini alla tjóðina og styrkja føroyska felagsskapin.

Hvat man alt hetta vera vert fyri samfelagið?«

Svarið til spurningin, sum forsetin í ÍSF setti, er hetta:

Ítrótturin hevur eitt ómetaliga stórt samfelagssligt virði. Uppá so ómetaliga nógvar mátar!

Í dag verða nøkur, sum fáa lut í Úrvals-upphæddini. Í ár er tað knapt 1,3 millión tilsamans. Vit vænta ikki at fáa hana aftur frá tykkum.

Men tá ið tað gongur tykkum væl; tá vit frætta um tykkara góðu úrslit – tá gleðast vit øll. Tá styrkja tit felagskensluna í landinum.

Og tá tykkara góðu úrslit verða umrødd í miðlunum, eggjar tað okkara børnum og okkara ungdómi til at halda á. Til at fylgja sínum dreymum – sama hvørjir teir eru. Og at trúgva uppá, at tað ber til.

Og tað er tænastan, sum tit veita okkum afturímóti. Tað, sum tit longu hava uppnátt – og tað, sum vit trúgva og vænta, at tit frameftir fara at útinna, er takkarlønin.

Og vit gleða okkum at taka ímóti henni, tí hon er kærkomin. Serliga í einum lítlum landi, sum Føroyum.

Og nú gleða vit okkum eisini til at hoyra, hvørji tit eru, sum eru úrvald í ár.

Takk fyri!

Góðu tit øll

Vælkomin til hesa hátíðarløtuna, nú vit endiliga skulu síggja føroyskt tilfar, gjørt í Føroyum, til at meta um førleikan at lesa, stava og skriva hjá føroyskum børnum.

Hetta tilfarið er alneyðugt.

Tað hevur leingi verið stórur tørvur á at fáa føroyskt tilfar til meta um fakligar førleikar hjá okkara smæstu næmingum.

Nú er tað her. Og tað gleðist eg um.

***

Tit kenna helst øll ta myndina, har tað standa nøkur ymisk djór frammanfyri einum lærarapulti. Ein apa, ein fílur, ein gullfiskur, ein hundur og ein kópur.

Og lærarin, sum situr við pultin, hyggur uppá djórini og sigur álvarsamur: Fyri at tryggja, at hendan próvtøkan verður púra rættvís, skulu tit øll loysa akkurát somu uppgávu – tit skulu øll klatra í einum træi.

Og man nýtist ikki at kenna nakað til námsfrøðilig ella didaktisk ástøði fyri at síggja, at apan fer a brilliera, meðan gullfiskurin, fílurin, kópurin og hundurin verða við sviðið soð.

Og tí er tað, at vit í eftirhondini nógv ár hava tosað um næmingatillagaða undirvísing. At tað ikki eru næmingarnir, sum skulu kroystast niður í ein standard undirvísingarpakka, men at undirvísingin hinvegin skal vera livandi, fjølbroytt og lagað til einstøku næmingarnar, so at vit lærarar kunnu taka hædd fyri styrki og veikleikum hjá einstaka næminginum.

Hetta hevur kortini verið trupult at framt í verki, tí okkum hevur manglað amboðini til at finna útav, júst hvar einstaki næmingurin er.

Tey amboðini fáa vit nú við hesum tilfarinum. Og tí verður nú lættari at røkja okkara fremstu uppgávu í allari okkara skúlaskipan, sum er at tryggja, at okkara næmingar læra.

Eg havi altíð hildið, at tann einstaki lærarin saman við tí einstaka næminginum skal seta mál - og at tey síðani í felag arbeiða fram ímóti hesum málinum. Hetta er eisini tað, sum fremsta serfrøðin innan læring sigur.

At læring verður sett upp sum ein kapping ímillum næmingar - ella ímillum skúlar - ella ímillum lond, fremur ikki læring fyri einstaka barnið.

Barnið skal kappast við seg sjálvt og alla tíðina seta sær mál saman við læraranum: hvussu gerist eg dugnaligari í morgin enn eg var í gjár? Tað er tað, læringin skal snúgva seg um, og tí eru bara hesir sigrarnir tað, sum vit á nýmáli kalla fair – kappingin er fair.

Tí sjálvandi má gullfiskurin hava onnur mál enn apan, og fílurin onnur mál enn kópurin.

Eg veit, at tá ið prátið kemur inn á hetta “at eftirmeta úrtøkuna hjá børnum”, eru fólk ikki á einum máli. Og tí verða bæði landsroyndir og PISA-royndir og slíkt tilfar, sum hetta, tvinnað saman.

Men støðumetingar,sum PISA, hava eitt annað endamál enn hetta tilfarið, sum í dag verður lagt fram. PISA er eitt politiskt amboð. Tað snýr seg um yvirskipaðu myndina og ikki um einstaka næmingin.

Hetta tilfarið er júst øvugt. Hetta kann ikki nýtast politiskt til yvirskipaðar samanberingar. Hetta kann bara nýtast hjá læraranum til at síggja, hvar einstaki flokkurin og einstaki næmingurin eru – og hvussu undirvísingin síðani best kann tillagast, fyri at tryggja, at øll læra sum mest.

So tað snýr seg ikki um at vera “fyri ella ímóti” eftirmeting av børnum – tað snýr seg um, hvussu tey verða eftirmett og hví tey verða eftirmett.

Læring fer fram, tá lærarin veruliga og professionelt sær, hoyrir og virðir næmingin. Tað kann hetta tilfarið vera við til at fremja. Tí við úrslitinum av hesum støðumetingunum kann undirvísingin lagast júst til tann einstaka.

Vónandi fara lærarar at taka væl ímóti hesum tilfarinum og brúka tað - og taka tey skeiðini, sum verða hildin í at nýta hetta neyðuga tilfarið.

Tí vit skulu ikki hava ein skúla, har vit biðja kópar og fílar um at kappast við apur í at klatra trøum. Vit skulu hinvegin geva øllum hóskandi avbjóðingar, tí tá fáa øll mest burturúr. Eisini vit sum samfelag.

Eg ynski at enda at takka tykkum báðum, Gunvør og Osvald. Tit hava gjørt eitt veldiga stórt arbeiði, og tit hava arbeitt við hesum í nógv ár eftirhondini. Og fegin eri eg, at Mentamálaráðið hevur stuðlað framleiðsluni alla hesa tíð.

Føroyski skúlin var onki uttan eldsálir sum tykkum, sum veruliga brenna fyri skúlanum og framleiða føroyskt tilfar á hægsta fakliga støði til føroyska skúlaverkið.

Hjartaliga takk fyri tað!

Og takk fyri, at tit lýddu á.

Dear headmasters – dear guests, I wish you all very welcome to the Faroe Islands

***

Do you know what Albert Einstein, the genius, once said?

He said: I have no special talent! I am only passionately curious.

“Passionately curious.”

And this passionate curiosity, my dear friends, is our biggest challenge and our greatest responsibility. To evoke curiosity in our pupils, in our societies and in our selves.

I am an educated teacher myself. And I know, that the fact - that you guys meet every year - to talk, exchange experiences and stay curious about each other - is of great importance.

And this curiosity is the core value of cooperation. It encourages us to seek inspiration for our future work.

***

On the Faroe Islands we have in recent years had several action-areas in the school-system, and I can briefly tell you about three of them.

First, I have focused on pedagogical development. Last year I established a pedagogical and professional management training for principals at master-level.

More than thirty principals from schools around the country participate in the education - and their feedback is very positive. So educating the principals is one of the way we can develop the schools.

Another area that we have been focusing on, is to encourage children and young people's reading skills and their interest in reading. And alongside the reading – we have put a lot of work into developing their understanding for mathematics. Over the last few years we have launched several continuing education-programs for primary-school-teachers.

We have educated thirty Reading Advisers, and more than thirty math-tutors – who now work in schools all around the country.

Their work includes preparation, inspiration and technical advice for other teachers.

They also do observation of classes and individual pupils and differentiated teaching.

The third thing - I would like to mention - are the students with problems like dyslexia. We know that these difficulties can reduce their curiosity. Therefor we have educated 30 teachers as specialist trainers.

This makes them able to treat and advise on different literacy problems, including dyslexia. Moreover - their emphasis is on inclusion and various social and behavioral problems. As well as difficulties such as ADHD and autism.

All in all: there are many ongoing efforts to develop our teachers and our education – on all levels in the system.

It is my hope, that it will give good results both in the work of teachers and in the students' academic skills; their social life and their creative development.

Most of all, I hope that we continue to awaken the children’s – and our own – passionate curiosity. Because this is the foundation of all learning, as Einstein said.

I wish you all a pleasant stay and I hope that your visit to the Faroe Islands can ignite a little curious sparkle in all of our minds.

If it does, than your visit surely has been well worth it.

Thank you!

Kære allesammen - velkommen til Færøerne!

Og velkommen til dette seminar, der blandt andet skal handle om validering og vejledning.

Der er et så fint citat, der lyder sådan her:

“Formålet med uddannelse er at transformere spejle til vinduer.”

“Formålet med uddannelse er at transformere spejle til vinduer.“

Jeg synes, at dette er et så fint citat, for når vi lærer, uddanner os og udvikler os, så kan vi se længere end kun til vores egen, lille, kendte verden.

Når vi uddanner og udvikler os, bliver verden større. Og når verden bliver større, bliver mulighederne flere.

Vores verden har udviklet sig enormt meget de sidste årtier. Der er relativt kort tid siden, at det var okay kun at kigge i spejlet. En lærer var en lærer hele livet. En fabriksarbejder arbejdede på en fabrik hele livet – og sådan var det i alle erhverv. Vores job var vores identitet – vores spejl. Og der var ikke rigtig behov for noget andet.

Men nu er det bare ikke sådan længere. Vores job er ikke det, vi er.

Og derfor skal vi – både som individer og system - være alsidige; vi skal kunne flytte os, og vi skal være åbne for den udvikling, der nu går så stærkt.

Selve det “at lære” kan defineres som udviklingen hen imod at blive bedre end vi var i går. Det kan vi ikke, hvis vi kun kigger i spejlet.

Spejlet er statisk; men igennem vinduet kan vi se nye mål og nye udfordringer. Igennem vinduet kan vi se, hvilken vej vi skal gå, for at blive en bedre version af os selv end vi var i går.

Derfor er det en nødvendighed, at vi sætter livslang uddannelse op som et mål – også i vores systemer.

For hvis vi hver især skal kunne gribe de muligheder, der viser sig, er det vigtigt, at hele vores kunnen, vores formåen og vores viden – og ikke kun vores gamle eksamensbevis - bliver taget i betragtning, når vores kompetencer skal vurderes.

Vi er gået væk fra, at vores identitet er afhængig af vores tittel. Omvendt gør vi nu det, at vi modulerer vores tittel i forhold til vores identitet. Vi skifter job, vi efteruddanner os og vi lærer også en masse af livets skole.

For de yngre generationer kommer den konstante tilpasning i høj grad naturligt.

Men for dem, der er kommet lidt længere op i årene, er det tit sværere.

Desværre.

For det er så vigtigt for vores samfund, at vi har mennesker, der er villige til at udvikle sig – og at de får muligheder for at gøre det. At vi har mennesker, der ser vinduer hellere end spejle.

Især små samfund, som det færøske, har brug for, at alle, der kan, kommer på arbejdsmarkedet. At alle, der kan, tager fat.

Og det er så vigtigt for vores arbejdsmarked, at vi har mennesker, der er fleksible og åbne overfor forandringer – og at vores systemer er indstillet på, at fleksibilitet er en nødvendighed.

Og for det enkelte menneske har det ubeskrivelig værdi, at føle, at man er til nytte, og at man gør en forskel. At ens viden og erfaring kan bruges og gøre gavn – også selvom den ikke står opført i et ordinært eksamensbevis.

For vi lærer og udvikler os lige så meget i selve livet, som vi gør på en skolebænk.

For at det enkelte menneske bedst kan gøre en forskel, har det betydning, at vores systemer er indstillet på at kunne sætte pris på og tage imod alle menneskets kompetencer. Og at vi kan vejlede dem.

Det kræver meget af både individet og af systemet at få kompetencevalidering at fungere. Men begge parter får også noget værdifuldt og højst anvendeligt ud af det.

Derfor er det, I gør, vigtigt på så mange områder.

Hvis vi kan sikre, at alle dem, der har lyst – og ikke kun dem, der har de nyeste eksamenspapirer - kan komme ind på arbejdsmarkedet, er vi nået rigtig langt.

For vi er alle sammen bedre tjent med, at vi hele tiden bestræber os på at blive bedre, end vi var i går. Både os som individer – men i den grad også systemet!

Og det gavner os alle, hvis vi kan se vinduer hellere end spejle.

Tak for ordet– og så håber jeg, at I får nogle gode og givende dage her på Færøerne.

Frítt val á øllum hillum - røða til Markleysa Útbúgving 2018

Hósdagin 13., september var Rigmor Dam, landsstýriskvinna í mentamálum, til tiltakið Markleys Útbúgving, har hon byrjaði dagin við at røða til tey ungu.

Hon segði soleiðis:

Góðan morgun tit øll.

Eg fari at byrja við at siga tykkum eina søgu.

Tað var einaferð, tá eg sum lítil smágenta fór í býin við mammu og babba á ólavsøku.

Eg var øgiliga spent, tí vit skuldu fara í tombola.

Vit gingu yvir ímóti básunum, sum lýstu so ævintýrakent í skýmingini. Og longu langt burturfrá sá eg allar teir glæsiligu vinningarnar á ovastu hill.

Við aðrari hondini leiddi eg mammu og í hinari helt eg fast um pengapungin. Í honum vóru pengar, sum eg hevði fingið frá foreldrunum at brúka í tivolinum – millum annað tombolabásinum.

Eg keypti 5 seðlar - og eg helt ondini, meðan eg varliga pakkaði út.

NITTE stóð á tí fyrsta. Eg pakkaði so varliga tann næsta út. Aftur NITTE. Triði seðilin var aftur ein NITTA – og tað sama var tann fjórði.

Tá eg lat seinasta seðilin upp, var eg ikki longur serliga glað. Eg var kedd og skuffað, og eg hevði mist mótið, tá eg aftur hugdi upp á teir vøkru vinningarnar á hillunum. Eg ynskti mær alt, sum eg sá. Men nú var vónin horvin um, at eg yvirhøvur fór at fáa nakað.

Eg giti, at tit kenna kensluna. Øll sum hava keypt tombolaseðlar hava fingið nittu-seðlar. Og øll hava upplivað skuffilsið, sum fylgir við. Tí man hevur altíð eina vón um, at man fer at vinna.

Tá eg rullaði tann seinasta seðilin sundur, stóðu nógvir stórir bókstavir at lesa á.

“FRIT VALG PÅ ALLE HYLDER” las babba hart, og eg sá hvussu ovfarin og glaður hann var.

-Tú kanst velja tað, sum tú vilt. Akkurát tað, sum tú vilt. Av øllum hillum.

Eg trúði tí næstan ikki. Tað var fantastiskt!

***

Og nú fari eg at spola fram til í dag. Til hetta tiltakið, sum eitur Markleys Útbúgving. Útbúgving uttan nakað mark. Tit – vøkru, gløggu, ungu fólk – hava eisini frítt val á øllum hillum. Tit kunnu velja tað, sum tit vilja.

Og tað er ótrúliga stórt.

Tit koma í dag yvir ímóti tombolabásinum og hyggja inn á vøkru hillarnar, har allar útbúgvingarnar skyggja bjart.

Munurin á míni ólavsøkuuppliving og tykkara uppliving í dag er kortini, at tit vita – tit vita! – at tit longu hava fingið tann seðilin, sum sigur “FRÌTT VAL Á ØLLUM HILLUM” Øll inni her fáa tann seðilin. Tit fáa øll somu møguleikar, hava tit hug og hegni.

Og eg hugsi at greiða tykkum at sindur frá hesum vinnandi seðlinum, sum tit øll hava fingið.

Tí í øgiliga nógvum londum fáa ungfólk, sum tit, nittuseðlar, tá tað kemur til útbúgving. Faktiskt í meginpartinum av heiminum.

Sambært UNESCO eru tað 263 milliónir børn í heiminum, sum ikki sleppa at ganga í fólkaskúla og gera 10. flokk lidnan.

263 MILLIÓNIR børn!

Og tá eru vit ikki eingang komin til miðnám. Og enn minni til hægri lesnað. Talið av ungum, sum ikki sleppa at fáa útbúgving er óhugnaliga høgt.

Og hví sleppa tey so ikki tað?

Jú, summi mugu hjálpa foreldrunum at arbeiða. Nógv sleppa ikki, tí tær eru gentur. Fyri onnur er vegurin í skúla ov langur – men fyri tey allar flestu er forðingin tann, at foreldrini ikki hava ráð at rinda fyri skúlan.

Tey hava ikki ráð til skúla og útbúgving.

Men her sita tit. Við hvør sínum vinnaraseðli. Og tit hava nokk ongantíð hugsað um, at tað kostar – ella hvussu nógv tað kostar – at tit kunnu fáa hesi góðu korini.

Um vit leggja kostnaðin av øllum tilboðunum saman, sum TÚ, sum situr her í dag, hevur fingið frá kommunum og landi: dagstovn í seks ár, fólkaskúla í 7 ár, framhaldsdeild í 3 ár, miðnám í 3 ár og til dømis eina miðallanga útbúgving á setrinum, so kostar tað fyri hvønn einasta av tykkum í minsta lagi: 2,2 milliónir krónur.

Tú kostar minst 2,2 milliónir krónur. Og tað er, um tú fært eina miðallanga útbúgving á 4 ár.

Tit eru 600 lesandi inni her í dag. 2,2 milliónir faldað við 600 lesandi gevur eina íløgu á yvir eina milliard krónur. Tað er umleið tað, sum tit hava og koma at kosta, inntil tit eru liðugt útbúgvin.

Men tit koma allíkavæl her í dag at hoyra um markleysar útbúgvingar - uttan at halda fast um pengapungin.

Tit verða ikki biðin um at rinda.

Við øðrum orðum sleppa tit at velja frítt av øllum hillum, tí at politikararnir í Føroyum eru samdir um at siga: HEY – vit vilja investera í tykkum.

Og tí at øll, sum arbeiða og rinda skatt í Føroyum siga: HEY, vit vilja gjarna betala fyri tykkum! Fyri at tit kunnu sleppa í skúla og fáa eina útbúgving og fylgja tykkara dreymum og gera tað, tit hava hug og hegni til. Og tit skulu enntá fáa pengar ímeðan. Og tað vilja vit, tí vit halda tykkum vera ta bestu íløguna, vit kunnu gera fyri okkara land. Fyri okkara samfelag.

Vit trúgva uppá tykkum øll, sum sita her. Hvønn einstakan. Vit trúgva so nógv uppá tykkum, at vit satsa meiri enn tvær milliónir krónur í miðal uppá hvønn einstakan. Meiri enn eina millliard tilsamans uppá tykkum øll.

Og hví gera vit tað? Jú, tí vit - her í Føroyum - eru sannførd um, at um vit átaka okkum at gjalda fyri vitan og útbúgving fyri allar borgarar, so fáa vit tað besta samfelagið. Tað javnasta samfelagið. Tað fríasta samfelagið. Tað tryggasta samfelagið. Tað mest framkomna samfelagið.

Sjálvandi vóna og ynskja vit, at tykkara útbúgving og eldhugi fer at koma Føroyum og føroyingum til góðar, tá tit eru útbúgvin. At tit velja Føroyar eftir útbúgvingina, eftirsum Føroyar hevur valt tykkum, meðan tit vóru børn og ung. At tit vilja arbeiða, rinda skatt og halda á at byggja og menna okkara land.

Men 2,2 milliónir fyri hvønn einasta av tykkum eru ekstremt nógvir pengar.

Og tit kunnu spyrja tykkum sjálv, um tit høvdu sitið her, viss foreldrini høvdu skulað betalt - líka sum tey noyðast í so nógvum londum í dag. Eisini fleiri framkomnum londum.

Eg havi sjálv trý børn. Tað merkir, at eg hevði skulað rindað tilsamans hálva-sjeyndu millión fyri skúlan og útbúgvingina hjá mínum trimum børnum. Og eg hevði altso fyrst mugað tjent tað dupulta - yvir 13 milliónir áðrenn skatt - fyri at míni børn skuldu kunnað fingið eina útbúgving. Og tá hevði eg eisini skulað rindað hús og mat og bil og olju og sev og frítíðarítriv og so framvegis.

So kanska – bara kanska – hevði eg havt ráð til at sent eitt av mínum børnum í skúla. Treytað av, at hini bæði børnini í staðin fyri at fara í fólkaskúla fóru at arbeiða og hjálptu til við at betala fyri tann hepna, sum so slapp í skúla. Hini bæði børnini høvdu fingið nittuseðlar, líka sum fleiri hundrað milliónir børn í dag fáa kring heimin.

Hvussu nógv systkin eiga tit? Royn einaferð at faldað 2,2 milliónir við hvussu nógv systkin tit eru, so hava tit upphæddina, sum tíni foreldur høvdu skulað rindað – runt roknað.

Tá høvdu øgiliga nógv fingið nittuseðlar. Og ekstremt fá av tykkum høvdu havt frítt val á øllum hillum, tí jú longri skúlagongd, jú meiri høvdu foreldrini mugað betalt. Summi høvdu nokk bara havt ráð til fólkaskúlan.

***

Og hví sigi eg alt hetta?

Eg sigi tykkum hetta, tí tit skulu vita, at tit eru so ekstremt virðismikil og vigtig. Tí vit trúgva uppá tykkum og vit raðfesta tykkum. Vit taka tykkum í álvara. Og tí vit – við at geva tykkum eina góða útbúgving – einaferð í framtíðini vóna at fáa ágóðan av hesi íløguni, sum vit gera í tykkum.

Merkir tað so, at tit skulu skunda tykkum ígjøgnum, so tit sum skjótast kunnu koma útaftur hinumegin at tjena pengar og rinda skatt?

Tað veit eg, at nógvir mentamálaráðharrar og politikarar í okkara grannalondum siga. Men nei, eg sigi ikki tað!

Eg sigi: minnist eisini til at liva. Minnist til at njóta. Fáið tykkum børn meðan tit lesa. Veljið umaftur, um tit halda, at tit í fyrsta umfari valdu skeivt.

Tí tá man ger eina so stóra íløgu yvir so nógv ár – tá vit tryggja tykkum bestu stimbran og læring frá tit eru 1 ára gomul og inntil tit nærkast 30, ja so hava nøkur ár meiri ella minni einki at siga. Um tit verða liðug at lesa í 2024 ella í 2026 hevur ikki so nógv at siga í tí stóru myndini.

Men tað, sum hinvegin hevur alt at siga, tað er, um tit enda við at velja rætt og elska tað, tit gera. At tit verða glað, eldhugað og engagerað. Og at tit – tá tit koma so langt – velja at byggja tykkara bústað her í Føroyum.

Tí tá er tað vinn-vinn fyri báðar partar.

***

Í dag fáa tit so høvi at hyggja inn á hillarnar við vinningunum. Hvat skulu tit velja?

Her fái eg ikki hjálpt tykkum, tíverri. Her mugu tit lurta eftir tykkara egna hjarta og tykkara sannføring. Ikki hvat foreldrini siga, ella vinirnir, ella sosialu miðlarnir – ella vit politikarar.

Bara tit sjálvi kunnu finna fram til, hvønn veg tit skulu fara. Hvat tit skulu velja. Og fleiri tykkara fara nokk at velja skeivt fyrstu ferð. Og tað er ókey. So royna tit aftur og velja okkurt annað. Tí tað ER torført at velja.

Og tá ið eg sum lítil genta á ólavsøku leeeeeeingi stóð og hugdi inn á hillarnar við vinningunum - og ivaðist og ivaðist – ja, tá endaði tað við, at eg ikki valdi nakað av ovastu hill, har størstu vinningarnir annars vóru.

Eg valdi mær ein kulan, gulan vatnrevolvara av hillini í miðjuni. Tí tað var hann, sum eg ynskti mær allarmest. Tað var tann guli vatnrevolvarin, sum fekk mítt hjarta at sláa eyka títt.

Og tí var hann nokk eisini tann besti og rættasti vinningurin fyri meg, tá alt kom til alt.

Takk fyri – og góða eydnu

Góðu fuglfirðingar, kæru gestir
Takk fyri, at tit bóðu meg seta spennandi mentanardagarnar í Fuglafirði, har tit hava valt breiða og sigandi evnið “Spor”.

Í teirri smølu smoguni, sum leiðir gongufólk millum Rættará og Skálatrøð í Havn, er ein so vøkur hvítkálkað grund. Um tú veist, hvar tú skalt leita, hómar tú innanfyri hvíta kálkið eina lítla barnahond – í barnahædd – sum er trýst inn í betongið.

Omma mín vaks upp í umhvørvinum við Skálatrøð í Havn, og har hava vit báðar stigið mangt sporið – leiðandi, peikandi, prátandi.

Eg við míni lítlu barnahond í hennara rukkutu, bleytu.

Og vanliga, tá vit báðar gingu oman ígjøgum smølu smoguna, peikaði hon mær á hetta avtrykkið av tí lítlu barnahondini, sum sást í sementinum innanfyri hvíta kálkið.

”Hygg”, segði hon og steðgaði upp fyri at peika mær á hesa lítlu hondina – ”Hatta er ommusa hond. Tá eg var ein lítil genta, eins og tú, trýsti eg einaferð hondina inn í veggin her. Sporið stendur eftir enn.”

Eg minnist, hvussu eg legði mína lítlu hond ímóti hesum sporinum frá eini farnari tíð, og hvussu javnar hendurnar vóru í stødd.

Hesa løtuna vóru tað tvær javngamlar smágentur, sum hittust og løgdu lógvarnar móti hvør øðrum. Hóast tað í tíðarrokning var ein hálv øld ímillum tær.

Hetta sporið, sum enn er sjónligt, um tú veist, hvar tú skalt hyggja, ber enn boð um okkurt, sum var. Onkran, sum var. Í hesum førinum um ommu.

Og tá eg síggi hetta so ítøkiliga og verðsliga sporið eftir hana, letur tað upp fyri eini slúsu av minnum og sporum, sum eru meiri óítøkilig og andlig.

Eg minnist serligu kensluna, hon gav mær; søgur, hon segði mær, og førning, hon fylti meg við. Eg minnist ljóð, anga, kenslur og huglag.

Tí tað ítøkiliga, jørðiska, sum vit menniskju leggja eftir okkum, hevur mangan beinleiðis samband við ta stóru rúgvuna av óítøkiligum, andligum sporum, sum vit eftirlivandi bera víðari við okkum, og sum halda á at liva langt eftir, at vit sjálvi eru farin.

Her í Fuglafirði eru í rúgvuvís av sporum. Vinna, sangur, tónleikur, málningalist, yrkingar, kirkju- og samkomulív, skúlalív og handilslív. Øll hava sett stór, eyðkend og virðismikil spor eftir seg. Bæði ítøkilig og andlig spor, sum vekja nakað í okkum, sum síggja og uppliva tey.

Fuglafjørður røkkur langt aftur í fortíðina, samstundis, sum tit ikki fýra fyri at toyggja tykkum langt eftir framtíðini. Og har fortíðin og nútíðin hittast; á teimum plássum, har fólkið torir at halda fast í bæði rótum og leyvi, har eru bestu umstøðurnar fyri skapanarmegini, sum jú er miðdepilin á mentanardøgunum.

Og so hava tit øll hesi mongu, mongu undangongufólkini. Hesar eldsálirnar.
Sum ikki einans hava gingið har fyri er slóðað, men sum ganga nýggjar leiðir og seta stór spor eftir seg.

Tit eru so mong, men kortini so eyðsýnd, at vit í restini av landinum eru uppá fornavn við tykkum: Aleksandur, Fritz, Petur Martin, Anne Mette, Victor, Stanley, Niels, Rønn, ja, eg kundi blivið við.

Og so øll tit á Lakjuni, sum eru so mong í tali, at vit bara nevna tykkum undir felags eftirnavninum.

Tit hava festivalar sum fevna heilt frá harmonikum til stokkar og hornorkestur, ja, tit eru ein bygd, sum mentanarliga er løtt uppá sporið, skjót á veg, kvik og handlandi. Her í Fuglafirði hendir altíð ein rúgva.

Síðani eg gjørdist landsstýriskvinna havi eg ikki minni enn tvær ferðir latið Mentanarvirðislønir til Fuglafjarðar – og tað er ikki so lítið sigandi.

Alt hetta virksemið setir spor.

Og tað fagra við sporum av slíkum slag er, at tey vera standandi. Tey halda á at ávirka okkum. Vísa okkum veg.

Men okkum nýtist ikki at hava fingið eina Mentanarvirðisløn fyri at seta spor eftir okkum. Okkum nýtist ikki at hava rokkið ein ávísan aldur fyri at kunna ávirka. Og tí er tað so týdningarmikið at eggja børnunum til, eins og tit av sonnum gera her í Fuglafirði - til dømis við skúlanum, sum gongur undan við at tryggja næmingum sínum listarligar lærugreinar.

Og um eina løtu fara vit at avdúka vinnaran av teknikappingini, sum einamest børn hava luttikið í. Børnini eru eisini sloppin uppí part á mentanardøgunum. Og tað hevur týdning. Tí jú, tey smáu stíga í sporini hjá teimum eldru og fylgja eftir – men tey seta sanniliga eisini síni egnu spor.

Tað er lítla hondin hjá ommu míni á hvítkálkaðu grundini eitt sigandi dømi um.

Og tá eg gangi oman ígjøgnum smølu smoguna í dag, leggi eg framvegis altíð hondina á ommusa lítlu hond.

Nú má eg bukka meg niður, tí lítla hondin er í barnahædd. Og nú dekkar mín hond alt tað lítla handarsporið eftir ommu.

Hon er farin. Men hon er har enn. Eins og tey, sum vit fara at møta á serframsýningini hjá Tjóðsavninum við gomlum útgrevstrum, sum røkka 900 ár aftur í tíðina. Alt her í Fuglafirði, sum hevur 100 ár á baki sum sjálvstøðug kommuna í ár. Og tillukku við tí!

Við hesum skal lýsi eg Mentanardagarnar í Fuglafirði 2018 at verða settir.

Takk fyri!

Ærede gæster, Deres kongelige højhed

Hvorfor er det, at vi mennesker har så svært ved at forstå hinanden? Hvorfor sætter vi hegn og gærder? Hvorfor deler vi os op i grupper? Ja, hvorfor taler vi ikke blot alle sammen det samme sprog?

Det ville jo gøre dagligdagen en del lettere.

Det skete i de dage, da menneskene, ifølge Bibelen, alle sammen talte samme sprog. Og menneskene ville nu bygge en by, så pompøs og storslået, at man ikke havde set dens lige. Og i midten af byen skulle der rangere et tårn så mageløst og højt, at menneskene kunne nå op til selve himmelen. Op til Vorherre.

Og menneskene byggede og byggede. De regnede og regnede. Og det var en eventyrlig by, og tårnet i midten var vitterlig vidunderligt. Og det er ganske vist!

Men; menneskene blev også fortryllet. Fortryllet af sig selv, deres egen formåen og berømthed. Ja, de blev både stolte og hovmodige. Og det kan vi selvfølgelig ikke ha!

For de tænkte kun på sig selv og glemte helt ydmygheden, hjælpsomheden, og at de også kunne lære noget af andre og af hinanden.

Derfor, siger historien, blandede Gud deres sprog, for ligesom at dæmpe dem lidt.

Det var således, ifølge Bibelen, en bygning – Babelstårnet – der var årsag til, at menneskerne ikke længere kunne forstå hinanden.

Nu, Deres Kongelige Højhed, forsøger vi med denne bygning – Glasir – i al ydmyghed og i dybeste taknemmelighed - og med et helt andet sigte end beboerne i Babylon - at gå den anden vej igen. Med denne bygning er det vores håb, at dem, der skal undervise og lære her - så forskellige de end er - bedre kommer til at forstå hinanden.

For her har vi samlet de tre store ungdomsskolelinjer. Den handelsrettede, den tekniske og den gymnasiale. Ikke bare i én og samme bygning, men i en og samme skole!

Det er velkendt, at de tre traditionelle linjer ofte har haft svært ved at kommunikere og at samarbejde på tværs. Derfor er det vores håb, at disse rammer kan inspirere til større forståelse og synergi mellem linjer, lærere og elever. At lærings- og undervisningsprocesser vil blive gentænkt og genfødt. Og at dette på sigt også vil gavne hele det færøske samfund.

Vi er taknemmelige for, at den flotteste bygning i landet er tilegnet den færøske ungdom. Også dem, der har særlige behov af forskellig art.

At det er her, vores unge bliver forelsket i livet, lærdommen og i hinanden. At de her får mulighed for at forstå dem, der tænker anderledes end dem selv, og at de også lærer at lære af andre.

Dem, der byggede Babelstårnet, glemte ydmygheden. De mente ikke, at nogen kunne lære dem noget.

Den fejl er nem at begå, når det handler om læring.

Og det har min yndlingsdigter – Benny Andersen – som vi jo desværre mistede i ugen der gik – skrevet et så fint digt om.

Han siger:

Belæring bliver nemt til beskæring.

Giv næring til børnenes nysgerrighed.

Det er for lidt at de ved, hvad DU ved.

Du må lade dig inspirere af deres lyst til at eksperimentere med farver, toner, ting og ord.

Timen er kort, verden er stor. Afvisning skaber en kommende taber.

Omhu for et sind i vækst gælder mere end dagens tekst.

Det er det svære at forstå: Du kan lære af de små.

Genopfrisk den skaberkraft, som du selv engang har haft.

Og med disse få ord synes jeg, at vi skal gå videre op i Glasir.

Denne bygning og denne skole, der - omvendt af Babelstårnet – forhåbentlig vil fremme samtalen og forståelsen.

Imellem faggrupperne.

Imellem generationerne.

Og forhåbentlig også imellem linjerne.

Tak!

myndina hevur Sunva Eysturoy Lassen tikið

Góðu tit øll

Endiliga!

Endiliga streyma fólk inn at síggja hendan fantastiska bygningin, sum hevur staðið her so loyndarfullur í so langa tíð. 

Í dag verður perlan avdúkað og eitt nýtt tíðarskeið í Føroya skúlasøgu tekur skap.

Hetta hevur tikið sína tíð og kravt sítt stríð.

Men í dag kunnu vit siga, at tað var tað vert, tí.. ja.. hyggið bara uttanum tykkum! Er hetta ikki einastandandi?

Hesin skúlin hevur alstóran týdning fyri okkum sum land og fólk. At vit vísa í verki, at ungdómur og útbúgving er okkara besta íløga.

Tí bara soleiðis tryggja vit, at verandi og komandi føroyingar kunnu trívast, støðast og fjølgast her á landi.

Men tá ið samanum kemur, snýr hetta seg jú fyrst og fremst um tykkum, sum skulu ganga her, og um tykkum, sum skulu arbeiða her.

Tað eru tit, næmingar, lærlingar og lærarar, sum eruGlasir!

Húsið her – hetta fantastiska húsið - eru karmarnir, sum hava kravt so nógv av so mongum.

Bæði frá politiskari síðu, landi og kommunu, útlendskum serfrøðingum, Landsverki, handverkarum, listafólki, arbeiðsfólki og Føroya fólki annars, sum øll eiga lut í, at vit eru komin hertil í dag.

Og stóra tøkk fyri tað!

Nú lata vit ábyrgdina yvir til tykkum at fylla karmarnar og saman at skapa eina nýggja mentan burturúr trimum rættiliga ymiskum og siðbundnum mentanum. Vit vita, at tað krevur nógv av tykkum, men vit hava álit á, at tað fer at gangast tykkum væl.

Tí tit eru veruliga ymisk – øll tit, sum skulu vaksa her, lið um lið og hond í hond. Bæði, tá ið umræður útbúgvingar, fimi og næmi.

Havi mangan hugsað, at hesin bygningurin, sum trónar so hábærsliga yvir Havnini, minnir um eitt vakstrarhús í einum botaniskum hava. Og ein skúli er um nakað eitt vakstrarhús, har ljós og hiti streyma inn – har upplýsing og relatiónir eiga rúm.

Runda skapið og gjøgnumskygda glasið geva lívd, ljós og hita, so spírarnir fáa bestu gróðrarlíkindi at festa røtur.

Og sum øllum kunnugt: Røturnar eru tær fyrstu at vaksa, eftir at vit hava sátt tað lítla fræið í moldina. Fyrst grevur tað seg djúpt niður í jørðina og tryggjar sær festi - styrki og javnvág, áðrenn tað toyggir seg út í ljósið, út í heim.

Rótfesti er fortreytin fyri vøkstri og ávøkstri.

Her í vakstrarhúsinum, Glasi, eru spírarnir líka so ymiskir, sum allar aðrar livandi verur.

* Summir spírar eru harðførir og spretta sjálvt í kargari mold.

* Aðrir mugu varliga taðast og styðjast fyri at grógva.

* Og uppaftur aðrir eru serliga viðbreknir og tørva eyka ljós og hita, skulu teir hava ein kjans.

Allir hesir ymsu spírarnir hava tó tað í felag, at teir hava eitt einasta lív her á fold, og skulu hava akkurát passaliga nógva vætu, taðing, ljós, hita og lívd fyri at trívast og vaksa innan tað vakstrarøkið, sum teir hava hug og hegni til.

Eg eri errin av, at vit á Glasi nú hava karmarnar at lofta øllum hesum ymsu sløgunum av sprírum – næmingum og lærlingum at frama.

Og at vit hava eina so breiða palet av dugnaligum lærarum og starvsfólkum, sum nú kunnu royna nýggj og spennandi samstørv - næmingum og lærlingum at gagni.

At nema sær eina útbúgving snýr seg ikki bara um bókligan ella handaligan lærdóm. Ein útbúgving er ikki eitt produkt, men ein prosess. Tað snýr seg ikki bara um endaliga prógvið – men um alla tilgongdina.

Tí vit menniskju eru annað og meiri enn arbeiðsmegi og brúkarar – vit eru livandi verur við heitum dreymum, titrandi hjørtum og markleysum væntanum. Og vit eru fyrst og fremst ymisk.

Og apropos karmarnar, so rokni eg við, at øll í dag eru fegin um, at vit tryggjaðu skúlanum eina burðardygga grøna orkuloysn. Alt annað hevði verið óhugsandi, sum heimurin sær út í dag.

Góðu øll somul

Eg gleði meg til, at hesi stásiligu hølini – hetta vakstrarhúsið – um nakrar dagar verður umskapað til eina livandi veru; ein skúla, har upplýsing og sunnar relatiónir eru í hásæti.

Har tit, spírar og starvsfólk, í felag skapa eitt sterkt ”vit”.

Takk fyri.

--

Gávan, sum Glasir fekk frá Mentamálaráðnum, var ein spildurnýggj kantata, sum systrarnar Unn Patursson og Lív Maria Róadóttir Jæger gjørdu til høvið. Unn eigur lagið og Lív eigur orðini.

Kantata til Glasir

Tekstur: Lív Maria Róadóttir Jæger

Tónleikur: Unn Paturson

Glasir

um bláa bergið

 um nú býur um stjørnulýsið er í mjørka um

 skiftandi verð um lutføll

 um sannroyndir søkka á botn er

 dagur neonklárur er

 sólin sjálvsøgd og fín tindrar

 ein geisli í ljósari lund sirmar

 sirmið á árstíðirnar sum

 eiga vindin tá hárið fýkur og

 hjartaljóðið meðan vit eru

 ungdómur og vit spretta missir

 arvurin takið broytir

 kærleikin skap tá

 eg hitti tíni eygu í kantinuni

 tey siga mær hvør tú ætlar at vera tú

 flytur inn í mín kropp og áðrenn eg varnist mínar føtur

 míni fet eg fylgi tær

 í silvursólarljóma tú sigur:

 útheimurin er her útum

 ytsta mið handan

 opið hav her

 og víðari út her

 og víðari

 út her og víðari

 út

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu, fyri Astrid Andreassen.

Astrid Andreassen 70 ár.

Afturlítandi framsýning.

Mullers pakkhús 4. august 2018

Góðu tit øll

Góða Astrid

Herfyri kom eg á gátt hjá einum tilkomnum hjúnum, sum vóru farin at pakka heimið niður í flytikassar. Tey høvdu keypt eina fittliga íbúð til ellisárini. Og nú vóru tey næstan komin í rasshaft av øllum, ja, lívinum, sum konan kallaði tað.

“Hetta er okkara lív, Rigmor”!

Og so var - har var stúvstappað upp undir vaðingina av øllum tí, sum tey høvdu samlað saman gjøgnum eitt langt lív.

Bøkur, myndir, stell, stakar, dúkar, seingjarklæði, ferðaminni, gomul klæðir og so víðari.

Og vit prátaðu um hetta, at tá ið tú soleiðis gongur ígjøgnum heimið hjá fólki, so endurspeglar tað teirra lív. Hvat tey hava verið upptikin av. Hvørji áhugamál tey hava havt. Hvørji tíðarskeið tey hava verið ígjøgnum. Hvat hevur verið týdningarmikið í lívinum.

Á onkran hátt minnir hesin dagurin eitt sindur um hetta: At koma inn av gøtuni og fáa innlit í lívið hjá einari av okkara mætastu listakvinnum, gjøgnum ein part av tí, sum hon hevur framleitt eitt langt og fruktagott listakvinnulív.

Tí á heiðursframsýningini í dag síggja vit týðiliga - og endiliga! - hvat tú, Astrið, hevur fingist við og virðismett. Hvørji áhugamál tú hevur havt. Hvørji tíðarskeið tú hevur verið ígjøgnum. Og hvat tú hevur sæð sum verandi týdningarmikið í lívinum.

Og í dag kunnu vit, um vit eru skjót og heppin, keypa okkum ein dýrgrip, sum higartil hevur verið fjaldur, - so hann kann koma til heiður og æru á einum brósti onkrastaðni.

Nú tú ert vorðin 70 ár eru vit mong, sum vilja hátíðarhalda teg Astrid.

Tí títt talent er unikt, ja, í heimsklassa. Tú ert gávað framum okkum onnur - ein sannur og sjáldsamur multikunstnari, sum vit eru so sera takksom fyri at sleppa at liva samstundis sum. Tí soleiðis fáa eisini vit lut í og gleði av tínum evnum.

Tú ert væl lærd Astrid, og tú hevur livað av at vera kreativ gjøgnum eitt langt og ríkt listakvinnulív, har vit kunnu siga, at tú toppar í dag. Tí hóast talan er um eina afturlítandi framsýning, eru eisini nýggj verk, sum vitna, at tú framvegis ert í fullum blóma. Og vit vita, at spennandi verkætlanir liggja fyri framman.

Góða Astrid

Tað hekk ein plattur í gongini hjá ommu uppi á Varða við einum gruk eftir Piet Hein, sum eg mangan setti í samband við teg:

Den Guds klarsyn falder på, ser det store i det små.

Eg hugsi, at Gudgivna gløggskygni er tað, sum gevur tær evnini at síggja tað stóra í tí smáa og at skapa tað stórsligna úr tí elalítla.

Góða Astrid. Tú gandar burturúr tí, sum vit onnur ei varnast. Við litum, bráum og brøgdum, sum vit ei kendu til. Tú skapar mynstur og samansetingar, sum vit neyvan hava varnast, síðani vit sum smábørn nærkannaðu heimin liggjandi á búkinum úti í náttúruni onkrastaðni.

Leitandi eyguni finna,

ídnu hendurnar spinna,

- úr loft og hav, fjall og fjøru

tarablað, krutt, seyð og skøru.

Tað, sum serliga eyðkennir títt virksemi, er tín serliga virðing og tókki til náttúruna og hennara fjølbroytta tilfeingi, bæði í myndaevnum og í tilfari. Tú brúkar náttúruna bæði sum mál og miðil.

Og so ikki minst: Tað geniala og skeiva, tað kreativa og forvitnisliga – at kreera eitt veggjaprýði úr føroyskum troyggjum, brúka føroysk bindingarmynstur í pappírklippum og so framvegis.

Góða Astrid.

Hóast tú ert sjálv ímyndin av dygdarhandverki og íbornum skapanarevnum, hevur tú eisini nakrar aðrar fyrimyndarligar eginleikar, sum helst eru orsøkin til, at tú ert komin so langt og hevur framleitt so nógv: Tí ert ikki bangin fyri at arbeiða. Tú fært verkini frá hondini. Og so megnar tú at hugsavna teg um eina og somu uppgávu gjøgnum langa tíð. Ja, tú fert í transu, tá tú arbeiðir.

Og so títt geniala svar til Sissal í útvarpinum, tá hon spurdi, hvussu tú fekst íblástur.

- Íblástur? Tað er nakað, sum kemur, tá man setur seg niður at arbeiða.

Var hetta ikki væl svarað?

Sita vit og bíða til inspiratiónin kemur dalandi niður av himli, kemur helst lítið av skafti. Vit mugu fara í gongd, so kemur tað nokk.

Góða Astrid

Eins og vit sóu lyndið á hjúnunum, sum fyltu flytikassarnar, síggja vit títt lyndið í hesi stóru samlingini, sum onnur máttu taka stig til – tí tú gjørdi tað ikki sjálv.

Tí júst lítillætni er eitt orð, ið lýsir teg sera væl.

Henda stóra rúgvan av fjølbroyttum verkum er bara eitt lítið úrval av øllum tí, sum tú hevur framleitt gjøgnum ár og dag. Mong onnur høvdu helst longu havt hópin av framsýningum, fyri at víst umheiminum sínar listarligu dygdir.

Men tú er ikki tann typan. Tær dámar ikki at vera høvuðspersónur. Tí vil eg her nýta høvi at takka Jóruna Dánialsdóttir og Jóan Paula Poulsen, sum tóku stig til hesa framsýningina, og eisini ein tøkk til øll tykkum onnur, sum hava hjálpt til á ymsan hátt.

Men Astrið – í dag ERT tú høvuðspersónur. Og tað gleðist eg um. Tí tað gevur mær eisini høvi til alment, og vegna Føroya Landsstýri, at takka tær fyri tað stóra arbeiði, tú hevur lagt eftir teg.

Tú skalt vita, at vit gleðast saman við tær, at tú nú sum pensjónistur, hevur tíð til at skapa burturav!

Tú hevur ríkað okkum listarliga. Tú hevur tænt okkara gransking og náttúrugripum. Tú hevur prýtt stovnar og fyritøkur, Vestmanna kirkju, frímerkju, jólapynt og ja, eg verið ikki liðug, um eg ikki gevist nú.

So góðu tit.

Góða Astrid.

Tillukku við føðingardegnum.

Tillukku við framsýningini.

og blýðan byr.

Takk fyri.

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu í mentamálum, tá hon setti framsýning við myndum frá Drotning Alexandrines hospital eftir Jesar Hansen tann 24. juli 2018 á Landssjúkrahúsinum

Góða samkoma

Einaferð fyri mongum árum síðani fór eg blaðung við einum barni niður at lesa. Ráðini vóru, sum vera man, ikki tey stóru, so tað kom sportur í at ganga á loppumarknaði.

Tann eina sunnudagin úti á fløtuni á Bellahøj var stórur marknaður, og vit útisetar gingu spent millum básarnar og leitaðu og pruttaðu um prísirnar – so ung og forvitin, og alt var so spennandi.

Tá kom eg fram á ein pappkassa við gomlum leðurinnbundnum myndaalbummum við svørtum pappsíðum og pergamentpappíri ímillum.

Albummini vóru á tremur av smáum svørt/hvítum bíløtum. Bíløtum av lívi og av lívum.

Ein álvarlig smágenta gevur kiskuni at leppa á einum trappusteini. Eitt ungt par, smílandi í karuselluni í Tivoli. Tríggjar systrar, pent uppstillaðar við strømmum flættum. Eitt borgarligt brúðarpar, har brúðurin longu hevur búk, og mong, mong onnur bíløt.

Og eg minnist, at eg hugsaði: Hvussu endaðu tit her í einum gomlum pappkassa á einum loppumarknaði ein kaldan heystardag í Kjøpinhavn? Og hvørji eru tit? Hvørjar eru tykkara søgur? Hví er gentan so álvarslig? Hvar er mamma hennara? Blivu tey ungu á karuselluni eydnurík? Vaks syskinaflokkurin? Helt ektaskapið?

Helst endaðu tey á loppumarknaðinum, tí arvingar og avvarðandi kendu ikki nøvnini og andlitini og søgurnar. Har var ongin, sum fortaldi søgurnar, meðan tíð enn var. Og nú var ongin eftir, sum kundi halda lív í menniskjunum á myndunum.

Og soleiðis er lívsins gongd. Einaferð drukna vit øll í gloymskunnar hav. Spurningurin er bara nær.

Tí tað er so nógv vit kunnu gera fyri at minnast tey, sum undan fóru. Millum annað við at navngeva fólkini og við at fortelja søgur teirra, tá ið vit koma fram á bíløt av teimum.

Men hví skulu vit halda lív í teimum?

Orsøkirnar eru fleiri:

- Fyri at lýsa, virða og minnast tey, sum stóðu okkum nær.

- Fyri at læra um ta samtíð, tey livdu í, so vit betur skilja tað samfelag, vit liva í í dag.

- Fyri at kunna siga: Hygg her, lítla barn, hiðani ert tú runnin, hetta er eisini ein partur av tær – hetta er eisini tú!

Góðu stigtakarar, kæru gestir

Vit eru savnað her á Landssjúkrahúsinum í dag til eina serstaka framsýning við 120 søguligum fotomyndum, sum siga frá gerandisdegnum á Dronning Alexandrines Hospital fyri 60 árum síðani.

Á framsýningini fáa vit eitt einastandandi innlit í ein part av okkara sjúkrahússøgu við nemandi, stuttligum og forvitnisligum myndum, sum vitjandi vónandi fara at seta nógv nøvn og søgur á komandi dagarnar.

Tit stigtakarar hava stóra tøkk uppiborna fyri at tit síggja virðið í slíkum. Og tillukku til Felagið Føroyskir Sjúkrarøktarfrøðingar, sum fyllir 30 ár 1. oktober í ár og fáa myndirnar til ognar í hesum sambandi.

Tí hetta er ein sannur dýrgripur!

Søgan um myndirnar er tann, at Jesar Hansen úr Sandavági, sum livdi frá 1912-1977, tók allar myndirnar, tá hann var innlagdur á Tuberkladeildini á Dronning Alexandrines Hospital her á staðnum í 1957/58.

Jesar varð bara kallaður ”bílætamaðurin”, tí hann hevði altíð myndatólið við sær, og tað liggja einar 3000 myndir eftir hann frá árunum 1933 og upp til 1960ini.

Hanna Hansen úr Miðvági tók stig til hesa framsýning, eins og hon áður hevur staðið fyri øðrum myndaverkætlanum. Eitt nú um kirkjurnar í Sandavági, fólkateljingina í 1911 og nú í vár eisini av Kirkjastovusavninum, tá ið Savnsfagnaður var vesturi í Vágum. Tað var har, Hanna fyrstu ferð greiddi mær frá hospitalsmyndunum, sum vit síggja her í dag.

Upprunaliga hevði Finnbjørn Hansen filmsrullurnar eftir Jesar Hansen í varðveitslu. Hesar lat hann Tjóðsavninum, sum so lat Honnu Hansen avrit av hospitalsmyndunum, sum hon nú hevur fingið framkallaðar og hongdar upp her í forhøllini. Og her veit eg, at Anna Hansen hevur verið ein hollur stuðul eisini.

Men bíða nú, vit eru ikki liðug enn.

Tí tað er mær faktiskt ein serligur heiður at lata júst hesa framsýning upp, tí umframt at vera landsstýriskvinna, eri eg eisini søgulærarainna – og serliga áhugað í tí partinum av søgu okkara, sum sjáldan verður fortald.

Vit føroyingar hava stóran áhuga fyri søgu og siðsøgu. Men søguliga medvitið fevnir, her hjá okkum, eins og nærum alla aðrastaðni í heiminum, mest um høvdingar, hetjur og raskar menn.

Tí er hetta er ein heilt serlig og forkunnug framsýning, sum gevur okkum innlit í ein part av søgu okkara, vit alt ov sjáldan umrøða. Ja, sum eitt Kinder-egg við trimum gávum í einari:

- Sosial- og heilsusøga, sum umrøður kor og umstøður hjá okkara sjúku og veiku, um børnini og tey gomlu.

- Søgan um kvinnuyrki, í hesum førinum hjá sjúkrasystrum, gongs- og køksgentum

- Søgan um gerandisdagin á eini seingjardeild á Dronning Alexandrines Hospital her á staðnum fyri 60 árum síðani.

Svørt/hvítu myndirnar lýsa ein part av lívinum í Føroyum, tá ið heimurin framvegis var svartur og hvítur. Tá læknin var Gud, strongd ikki var uppfunnið og ein dama var ein dama og ein maður ein maður.

Eina lítla løtu hugsi eg: Alt var betri fyrr, tí har var ordan í. Sjúkrasystrar í ordiligum damukitlum við stívaðum kappa og gradistokki í lummanum, læknin  er ein allround fakligur medisinari, sum gongur stovugongd við einum hala av fólki aftaná sær, og so man aktar tann, sum er omanfyri ein!

Uttan annars at idéaliserað hesa tíðina, kunnu vit eina løtu lata okkum rura í nostalgisku vøgguni og droyma okkum aftur til hesa hugnaligu og einføldu tíð, har tey roykja á deildini, eru innløgd í vikur og mánaðir og liggja trunkað saman í tremmusengrum á felagsstovum. Og tað var fínasta slag!

Men so er eisini hin síðan av medaljuni. Børn, sum lógu einsamøll saman við fremmandum vaksnum í vikuvís og sluppu ikki at síggja foreldrini. Tuberklarnir, sum tóku lívið av mongum ungum og førum, ella tá fólk við menningartarni ella skerdum førleikum vórðu send av landinum á stovn. Tá ynskja vit okkum ikki aftur.

Góðu stigtakarar, góðu áhoyrarar.

Eg byrjaði við at spyrja, hví so umráðandi er, at vit seta nøvn á andlitini og fortelja søgurnar um tey, sum undan gingu. Og í hesum førinum eru vit tíbetur í góðari tíð, tí eg veit, at onkur av persónunum á myndunum er á lívi enn og enntá eisini til staðar her í dag.

Og eg loyvi mær at enda við hesum sama: Hygg her, lítla barn, hiðani ert tú runnin, hetta er eisini ein partur av tær – hetta er eisini tú!

Við hesum orðum er framsýningin latin upp!

Góða ólavsøku og gott summar.

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu, í sambandi við at FabLab læt upp alment fríggjadagin tann 18. mai á Miðnám á Kambsdali

Góðu tit øll!

»Hvat vilt tú vera, tá tú verður vaksin?«

Soleiðis spyrja vit vaksnu ofta børnini.

Og børnini svara – summi altíð tað sama – og onnur svara skiftandi, alt eftir hvussu lagið er tann dagin.

Men eg veit um ein drong, sum altíð svaraði – tá vaksin spurdu hann, hvat hann vildi vera – at hann vildi vera »uppfinnari«. Altíð varð svarið tað sama. 

Og hesin ungi drongurin hevur brúkt tímar og aftur tímar í sínum kreativa horni, har hann hevur gjørt tekningar til alt millum himmal og jørð, sum hann helt vera góð hugskot.

Hann hevur eisini gjørt modell av summum av tingunum burturúr gomlum pappeskjum, tannbustum, íspinnum og ballónum - ella hvat hann nú hevði fyri hondina at gera síni nýuppfunnu ting burturúr.

Tað hevur verið ein frægd at hoyrt um og sæð hansara eldhuga og hansara trúgv uppá, at hetta var tað, hann vildi vera og gera.

Men.. Og tíverri er so ofta eitt men.. Nú er hann næstan vorðin tannáringur. Og nú kemur svarið ikki eins sannførandi longur, tá hann verður spurdur, hvat hann ætlar sær at verða.

Nú yppir hann øksl og svarar drálandi, at tað veit hann ikki..

Hann hevur mist trúnna á uppfinnaradreymin.

Veruleikin hevur rakt hann – og veruleikin er, at vit søguliga hava havt rættiliga siðbundnar lívsleiðir, har nógv rúm ikki hevur verið til teirra, ið hava hugsað øðrvísi.

Tey, ið hava tráað eftir at traðka uttanfyri tað, sum ”man plagar” hava søguliga ikki havt nógvar møguleikar.

Og hetta, samstundis, sum vit vita, at júst tey, sum tora at hugsa ørt og øðrvísi, eisini eru tey, sum hava gjørt tey mest týðandi kvantespringini í søgu menniskjans – hesi sum gingu undan innan tøkniliga menning, nýggjar loysnir og søgulig frambrot.

Og tí gleðir tað meg hjartaliga, nú vit í dag kunnu lata FabLab upp.  

Tí okkum tørvar uppfinnarar. Okkum tørvar fólk, sum málrættað seta sær fyri at broyta ting, gera ting øðrvísi og betri – og hugsa nýtt.

Bæði fyri at vit her í Føroyum fáa fleiri ella stinnari búskaparlig bein at standa á, men sanniliga eisini fyri at vit, sum mannaætt, eisini hava vón fyri framman her á jørð.

So ja, lat tey øru sleppa framat!

FabLab er eitt óalmindiliga áhugavert og spennandi prosjekt, sum er komið í lag í góðum samstarvi millum skúlan her á Kambsdali, Mentamálaráðið, kommunurnar og vinnulívið í økinum. Og tað var ein fragd, at Løgtingið játtaði pengar til at seta slíkt á stovn her í Eysturoynni.

Við hesum stásiliga FabLab geva tit ungum uppfinnarum ein møguleika at halda fast um sín dreym.

Her kunnu næmingar, lærarar og eisini øll onnur, sum hava áhuga, koma inn í eitt nútímans spælipláss við alskyns tøkniligum tólum – tøk til nýtslu. Her kunnu øll royna síni hugskot og gera tey til veruleika. Her kunnu vit vera kreativ. Her ber alt til.

Tað - at fáa loyvi at vera kreativ og at hava møguleika at tekna, sniðgeva og so veruliga framleiða ein lut, og síggja, hvussu hann riggar beinanvegin - er fantastiska spennandi!

Góðu tit.

At hugsa øðrvísi og kreativt og at finna snildar loysnir, hevur ongantíð verið meira tiltrongt enn júst í dag, nú vit standa yvirfyri størstu avbjóðing menniskjans nakrantíð við mannskaptu vakstrarhúsárinunum og harav avleiddu veðurlagsbroytingunum.

Støðan krevur, at tey ørastu og villastu talentini sleppa at royna seg og spretta, og at vit hugsa burðardyggar loysnir í øllum lutum, tað verið seg gjøgnum endurnýtslu, varandi orkukeldur og framleiðsluhættir. Soleiðis ganga vit undan og vísa í verki, at vit virða, at tilfeingið er avmarkað, at okkara fremsti valuta er náttúran og at hvør partur er ein týðandi liður í vistfrøðiligu gonguskipanini.

Fyrilitaleys ovurnýtsla og ónyttug hópframleiðsla er ein farin tíð. Og tí eri eg eisini fegin um at vita, at tit, við tykkara kreativu uppfinningarheilum, síggja heimin bæði við økologiskum og økonomiskum brillum – tí framtíðar búskaparvøkstur er sjálvnadi grønur – ella her í Føroyum: Bláur sum havið.

Og tað krevur, at vit hugsa skeivt og øðrvísi.

Ja, at vit lata tey øru sleppa framat!

Góðu tit øll!

Góðu umstøðurnar, sum tit nú hava fingið, stimbra undir læring og gransking.

Áhugan fyri tøkni og vísindi verður vónandi eisini størri av tí sama.

Tað er alneyðugt, skulu vit standa okkum sum samfelag á altjóða pallinum, at læring er í hásæti, og at vit virða vitan og vísdóm.

Tí er tað gagnligt, at tit hava skipað FabLab soleiðis, at øll, sum ganga við einum góðum hugskoti og einum uppfinnara í búkinum, kunnu koma her at arbeiða og royna seg. Soleiðis  stimbra tit bæði forvitni, skapanarevni og virkishug, ið sum kunnugt eru motiverandi fyri alla læring. 

Vit vita, at tað skulu ein rúgva av góðum hugskotum og arbeiðstímum til. Nógvar royndir skulu gerast og ein stórur partur av hugskotunum gerast ongantíð veruleiki.

Menningin liggur í sonevndu mistøkunum – her er loyvt at gera mistøk – ja, tað er beinleiðis ynskiligt!

Tí knappliga er okkurt har: okkurt nýtt. Ein nýggj vøra ella ein nýggj loysn upp á ein kendan trupulleika, og so er grundarlagið har fyri einari nýggjari fyritøku, eini nýggjari tænastu – ja, kanska eini heilt nýggjari vinnu.  

So lat endiliga tey øru sleppa at royna seg!

Góðu tit øll!

Tað er spennandi at vera her í dag, og tað verður spennandi at fylgja tykkum framyvir.

Og tað er stórt, at tá vit framyvir spyrja børnini, hvat tey vilja vera – og onkur svarar ”uppfinnari” – ja, so kunnu vit nú eggja teimum til at halda fast um dreymin.

Við íverksetarahúsinum í Klaksvík, við íverksetaraundirvísing- og kappingum í fólkaskúlanum, við Hugskotinum í Havn og nú eisini FabLab á Kambsdali, vísa vit í verki, at vit taka tey øru í álvara!

Takk til øll tykkum, sum eru við at gera hesa verkætlan til veruleika, og takk fyri, at eg var boðin við til hesa hátíðarløtu í sambandi við, at FabLab letur alment upp í dag.

Hjartaliga til lukku við FabLab - og blíðan byr.  

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu, tá hon setti NM í Boccia 11. mai 2018 í Stórhøllini á Hálsi

Kære nordiske venner, kære idrætsudøvere, kære boccia-spillere!

Det er mig en glæde at være med til at åbne De Nordiske Mesterskaber i Boccia 2018.

Og det er en fornøjelse at møde jer alle i denne spritnye hal, som blev taget i brug i januar i år, og som nu for første gang danner rammen omkring en nordisk parasport-begivenhed.

Mesterskaberne bliver, som bekendt, afholdt hvert andet år på skift mellem landene.

Det er tredje gang, at Færøerne er vært for disse vigtige og spændende mesterskaber. Mesterskaberne er med til at styrke vores nordiske identitet og sammenhold. Og som på en og samme tid skaber mulighed for fællesskab, venskab og samarbejde.

Kære boccia-spillere fra Finland, Norge, Sverige, Danmark, Island og Færøerne – I har nu trænet i lang tid - mentalt og fysisk, og forberedt jer på en spændende konkurrence, hvor I bl.a. får brug for teknisk snilde, høj præcision og strategisk tænkning.

Jeg ønsker jer alle held og lykke med mesterskaberne over de næste par dage.

Selv ville jeg gerne give jer alle en medalje, for det synes jeg, I har fortjent. I er alle vindere. I har nogle særlige udfordringer, der gør, at I hver dag vinder over jer selv og os andre – det kræver en særlig psyke, en jernhård vilje og en speciel tilgang til tilværelsen at begå sig i samfundet, når man har et handicap.

Men til sport kræves derudover et specielt konkurrence-gen, som I også har, og jeg ved at I vil gøre jeres ypperste for at få sejren i hus og medaljen om halsen!

Som protektor for Parasport Føroyar gæstede jeg de Paralympiske Lege i Rio i 2016 – en oplevelse for livet, som jeg er meget taknemmelig for. Der lærte jeg virkelig om jeres fantastiske sportsverden og –væsen.

Jeg vil gerne takke Parasport Føroyar for jeres andel i at forberede mesterskaberne og for jeres arbejde for at fremme parasport i hele landet.

Parasport er indbegrebet af, at sport og bevægelse skal være for alle.

“Alle kan dyrke sport” skriver Parasport Føroyar på sin hjemmeside, og det kan vi gennem parasportens virksomhed konstatere er rigtigt.

Og det er jo fantastisk.

For vi ved jo, hvor vigtigt det er at holde kroppen igang og være aktive i et levende fællesskab.

Vi har brug for både mentale og fysiske udfordringer, og det får vi gennem idrætsudøvelse, f.eks. ved at spille boccia.

Hermed vil jeg takke for æren at åbne de Nordiske Mesterskaber i Boccia 2018 og ønske alle nogle spændende dage her i Tórshavn.

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu, í sambandi við at Sjóvinnuhúsið varð tikið í brúk sum partur av Fróðskaparsetri Føroya 4. mai, 2018.

Kæri rektari og lærarar. Kæra stýri og studentar! Kæru tit øll!

Okkara hús ... Tíni hús ...  Aftur við hús!

Soleiðis eita nakrir av kapitlunum í nýútkomnu bókini, ‘Míni leikapetti’ sum Eyðun Johannessen gav út í seinastu viku - í sambandi við, at slóðbrótandi sjónleikarin úr Havn fylti 80 ár.

Hetta við at hava eini hús, sum eru okkara ella tykkara, fyllir nógv hjá okkum føroyingum. Eg vil pástanda, at tað fyllir meiri enn í øðrum londum, har veðrið er betri, og tey ikki nýta eins nógva tíð innandura.

Og tí ganga vit í Føroyum so høgt uppí góð høli, góðar umstøður og vakra innrætting. Hús og bygningar skulu skapa eina kenslu – eina kenslu av at kenna seg heima og kenna seg væl - eisini tá vit eru til undirvísing ella til arbeiðis.

Eg veit, at Setrið í langa tíð hevur havt ilt við at møta hesum kravinum.

Men hyggið nú! Hetta eru altso eini fantastiska vøkur høli. Umhvørvið her á vestaru bryggju er spennandi og spírandi, eins og tað altíð hevur verið – um tað nú hevur fingið ein annan dám, enn tað frammanundan hevur havt.

***

Men tá eg tók við í Menatamálaráðnum í 2015, hevði Fróðskaparsetur Føroya júst havt 50 ára føðingardag. Tá vóru røður og kvøður fluttar fram, og allar komu onkursvegna inn á tann nýggja Setursbygningin, sum koma skuldi.

Fróðskparsetrið hevði sprongt karmarnar. Nú máttu nýggj høli útvegast.

Táverandi landsstýrismaður segði í røðu síni orðarætt: “Eg vildi ógvuliga fegin staðið her í dag – í einum glæsiligum, spildurnýggjum Setursskála, umgyrdum av bringumyndum av øllum undangongufólkunum og ynskt okkum øllum til lukku við teimum fyrstu hálvthundrað árunum hjá Fróðskaparsetri Føroya.”

***

Sum landsstýriskvinna á økinum setti eg mær tí fyri at gera nakað við húsa- og hølisviðurskiftini á Setrinum beinanvegin. Málið skuldi so er ikki ”turrsaltast”.

Og hyggið nú! Nú standa vit her mitt í eini saltsilo, – sum er umbygd til auditorium.

Tað er í stóran mun takkað veri Tórshavnar Býráð - hóast vit mundu mist alt á gólvið, tá býráðsvalstríðið var í hæddini. Men vit loftaðu tí kortini aftur í felag við hesi loysnini - við Sjóvinnuhúsinum.

Hetta er fyrsta stigið á vegnum at tryggja eitt gott og sterkt universitet í Føroyum. Hetta loysir tann akutta hølistørvin, og hetta møtir treytini um, at karmarnir skulu vera góðir, og at fólk skulu kenna seg væl; kenna seg heima, og verða strimbrað av umhvørvinum. Sjóvinnuhúsið tryggjar Fróðskaparsetrinum nóg nógvar fermetrar nógv ár fram.

Innihaldið er tað so upp til tykkum sjálvi – undirvísarar og lesandi – at fylla í.

***

Men hóast vit í dag fegnast um hesi góðu hølini, er tað, at okkara universitet má húsast á 10 ymiskum adressum í einum býi upp á 20.000 fólk, ikki optimalt.

Tí arbeiðir ein kampusbólkur í løtuni við at fyrireika byggingina av einum nýggjum Fróðskaparsetri.

Eg síggi fyri mær, at vit innan 10 ár fáa eitt universitet, sum vit kunnu vera errin av 100 ár fram í tíðina.

Eg havi fyrr víst á, at okkara størsta avbjóðing er at skapa einar yngri Føroyar, har ungdómurin trívist og festir rót. Og at málið tí skal vera, at kampus Føroyar verður lestrarligi miðdepilin fyri okkara ungu, har vit kunnu bjóða eitt spennandi, mennandi og nútímans lestrarumhvørvi. Har vit eisini hava góðar og bíligar lestrarbústaðir. Har okkara ungdómar lesa, liva og knýta vinarbond. Har okkara starvsfólk undirvísa, granska og fáa fakligar avbjóðingar, og har útlendsk lesandi leita sær útbúgving, vitan og sambond tvørtur um lond og fakmørk.

At vit fáa eitt kampus, har fólk kenna seg heima. Eitt stað, har vitan og vinarbond knýta okkara ungdóm fastari at heimlandinum Føroyum – og eitt stað, sum dregur fólk heim uttanífrá.

Arbeiðið við einum nýggjum kampus krevur ikki bara tíð og umhugsni, tað krevur eisini eina játtan, sum skal planleggjast langt fram í tíðina. Hetta krevur sítt av nógvum pørtum.

Men í dag standa vit her – mitt í hesi frálíku ávegisloysnini. Og eg fái høvi at siga tað, sum mín undangongumaður ikki náddi: Eg eri ógvuliga fegin um at standa her í dag í hesum spildurnýggja setursskálanum og staðfesta, at vit nú hava fingið eina frálíka ávegisloysn á tann akutta fermetrartørvin, sum leingi hevur ávirkað Setrið, – og at startskotið til eitt veruligt kampus her úti í økinum nú er latið av.

Eg ynski, at tit fara at kenna tykkum heima her – at hetta verður tykkum eitt gott, akademiskt heim.

Eg byrjaði við at endurgeva Eyðun Johannessen.

Passandi kann eg enda við einum øðrum havnarmanni, Jóanes Nielsen, sum til síðst í yrkingini um ‘Tey tómu húsini’, sigur:

“Húsini standa tóm

Tey tómu húsini

Standa.”

(Trettandi mánaðin,1978)

Men nú eru Sjóvinnuhúsini ikki longur tóm. Eg ynski, at tað til fullnar fer at eydnast tykkum at fylla tey við lívi og leiki, vitan og virðing.

Takk fyri.

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu, á aðalfundi Føroya Lærarafelags 21. apríl 2018

Góðu lærarar, skúlaleiðarar og nevnd Føroya Lærarafelags

Eg takki fyri innbjóðingina og høvið at bera tykkum eina heilsan á aðalfundi tykkara í dag.

Ein tilkomin kona kom til mín í gjár, tá eg var vesturi í Vágum at seta teir sera spennandi savnsdagarnar, sum eru hetta vikuskiftið. Hetta var inni í høllini á Giljanesi, har hon tók hond mína og varliga legði ein lítlan hvítan brævbjálva inn í lógvan. “Hygg her Rigmor, hetta skalt tú hava!”

Í brævbjálvanum lá eitt kort og eitt gamalt fotografi av seks børnum – ein systkinaflokkur í Miðvági fyrst í síðstu øld, harav tað sæst, at eitt av børnunum er øðrvísi enn hini. Tað er lítli Ejvind, sum var dvørgur.

Kortið er eitt yndisligt jólamotiv, sum eitt glansibílæt, og á baksíðuni stendur, við vakrari hondskrift soleiðis, 18/12-1930: Kæri Ejvind. Eg ynski tær av hjarta eini gleðilig jól. “O salig Stund, o klare Nat, da du Jesus blev födt vor Sjæleskat.” Hervið nógvar blíðar heilsur til tín og öll tíni kæru frá tínum gamla kennara. Joh. Elias Joensen.

Eg skilti á konuni, sum er millum fyriskipararnar av forkunnugu fotoframsýningi við myndum eftir Sofíu og Ólavi í Kirkjastovu, at Eivind goymdi hetta jólakortið sum reyðagull alla sína livitíð.

Góðu áhoyrarar - takk fyri seinast, sum fyri skúlaleiðslurnar var niðri á Hafnia til skúlaleiðarafund, og tykkum lærarar í Norðurlandahúsinum, har vit umrøddu lærarans leiklut í einum framtíðar skúla. Sjálv fekk eg nógv burturúr tiltakinum, har allir lærarar landsins – helvt um helvt dag um dag – vórðu savnaðir til fakliga ífyllu og sosiala samveru.Vónandi fingu tit eisini okkurt brúkiligt heim við.

Tit hava øll ein týðandi leiklut í virksemi skúlans og ganga, saman við leiðslunum, á odda at menna fólkaskúlan.

Lærarin er lívæðrin í undirvísingini, men eisini á so nógvan hátt ein lívæðr fyri hin einstaka næmingin og persónligu og sosialu menningini. Tí kann lærarastarvið ikki sammetast við onnur størv. Fakligi førleikin og fyrireikingin eru kjarnin, men tit skulu duga so nógv annað.

Tit eru drívmegin og fyrimyndin, frá tí, at tit stíga inn í flokshølið. Tit motivera, kenna hin einstaka og taka hædd fyri henni ella honum, tit samansjóða og skapa trivnað. Gera tað torføra lættskilt og leggja afturat tí einfalda, og soleiðis tryggja tit øllum næmingum avbjóðingar á teirra støði.

Og so kenna tit týdningin av, at tá ið tað er stuttligt at læra, so kveikja vit forvitni og skapanarevni næmingsins, so hann heldur á at spyrja og granska, og tráar eftir at royna sínar hugsanir og talentir.

Soleiðis leiða tit næmingin framá, so hann ikki møðist, men finnur meining í tí, hann arbeiðir við.

Tað er, sum vit lesa i yrkingini Hvíldarløta hjá Richard Long:

1. Tá eg var ungur, eg var so spurin eg vildi vita,

hví eygur brenna, hví hendur fjøtrast og hjørtu tita,

2. og hví vit liva, og hvar vit fara og annað tílíkt,

ið elur trætnað og kallast einfalt, tó tað er tvílíkt,

3. og vildi fegin á lívsins loynd fáa fastatøkur,

og mól um strætir og sá meg øran og keypti bøkur,

4. og las meg fastan og var so klókur sum gomul rotta,

ið fær ein grunan av víðum himni, úr trongum glotta.

5. Nú veit eg betur; eg undrist ikki, um eitthvørt dettur,

tí fyri hvørt, sum eg fekk at vita, var tvífalt eftir.

Til at røkja hesa fjøltáttaðu uppgávu er neyðugt, at bæði lærarar og leiðslur hava hollan námsfrøðiligan og fakligan førleika, at vit skúlafólk støðugt grunda yvir og seta spurningar við tilfar og teoriir og duga at meta um, hvat er fup ella fakta, – og hvat byggir á gransking.

Ella sum tikið verður til: Tað er bæði sunt og gott, at vit eru ósamd – men vit mugu vera samd um fakta!

Og viðhvørt spyrji eg meg sjálva, um vit trongja til eina nýggja upplýsingartíð, bæði her heima og í heiminum øllum. Ja, hetta ljóðar kanksa heilt absurd, ella sum lagnunnar speisemi, at ynskja sær nýggja uppLÝSING í hesum kunningartíðum. Men tað meini eg, tí vitan og læring er alneyðug fyri, at vit framhaldandi kunnu rópa okkum upplýst fólkaræði!

Sum skaldið sigur: Vit koma ongantíð á mál í okkara undran og leitan, tí tað er altíð okkurt eftir at rannsaka - nýggj viðurskifti, nýggj vitan og broyttar fortreytir, sum stinga seg upp, bæði í samfelagsmenningini, náttúruumstøðunum og politiskt.

Vit kunnu hava okkara egnu áskoðan um ymisk viðurskifti, men tað er umráðandi, at undirvísingin, bæði innan fak og námsfrøði, eru granskingargrundað, so langt sum til ber.

Eftirútbúgving og íblástur

Fortreytin fyri, at lærarar og leiðsla kunnu røkja sítt starv er støðug førleikamenning og íblástur. Vit hava eina væl útbúna lærarafjøld, eisini við fleiri serútbúgvingum, og øll skulu hava umstøður at fáa íblástur og at mennast. Vit hava tí skipað fyri skeiðum, sum eru  fyri øllum lærarum m.a. innan fakliga lesing, kunningartøkni og floksleiðslu.

Íblástur er neyðugur, og eisini er umráðandi, at lærarar hittast fyri at læra av royndum hvør hjá øðrum. Hetta er eisini orsøkin til, at eg havi tikið stig til hesar afturvendandi læraradagar, har vit hava umrøtt happing, floksleiðslu og framtíðarskúlan. Í heyst verða tey 17 heimsmálini á skránni.

Nám skipar eisini fyri hópin av skeiðum alt árið, og Mentamálaráðið hevur skipað skeið í testtilfari til byrjarnarundirvísingina, skeiði í CD- orð og øðrum tøkniligum hjálparmiðlum. Hesi skeið eru serliga knýtt at lesimenningini og at veita lesi- og skriviveikum munagóða hjálp.

Fólkaskúlalógin

Eg havi sagt tað fyrr, men endurtaki tað her: Vit hava ongar ætlanir at kollvelta føroyska fólkaskúlan!

Og hóast vit vita, at onki er perfekt, so kanst tú spyrja, hví egentliga ikki umskapa alt? Tað er tí, at hvønn einasta dag, tá ið eg hyggi út gjøgnum vindeyga, so síggi eg heimsins besta land – og tað merkir heilt einfalt, at vit hava ein góðan skúla! At vit so ikki skora so høgt, tá vit samanbera okkum við lond, sum vit annars ikki vilja samanberast við, havi eg ongan ampa av: Sæð við altjóða brillum, so eru Føroyar eitt trygt og framkomið norðurlendskt vælferðarsamfelag við virkisfúsum vinnulívi, útbúnari arbeiðsmegi, lítlum ójavna, javnrætti, fólkaræði, tøttum relatiónum – og einum einastandandi mentanarlívi.  Alt er ikki perfekt, so langt ífrá, men alt hetta kann hvørki OECD ella nakar annar taka frá okkum!

So also: Ongin kollvelting her – men tiltrongdar tillagingar av og á sjálvandi!

Tó liggur í løtuni eitt lógaruppskot í tinginum við nøkrum tillagingum í fólkaskúlalógini – serliga innan sernámsfrøðiliga økið og Førleikastovurnar, sum vórðu skipaðar fyri seks árum síðan. Her vanta nakrar ásetingar í lógini, umframt, at lærarar sóknast eftir vegleiðingum fyri síni arbeiðsøki. Og so er eisini ein lítil áseting um føroyskan dans, sum tit helst hava lagt til merkis.

Fólkaskúlin er altíð politiskt aktuellur, og vit hava gjøgnum langa tíð havt ein tvørpolitiskan bólk, sum umrøður viðurskifti innan fólkaskúlan. Í heyst verður aðalorðaskifti í tinginum, har vit fara at viðgera ymiskt, bæði innihaldsliga og bygnaðarliga. Nakrar broytingar koma vónandi afturat, og ætlanin er, at lógarbroytingar og aðalorðaskifti skulu ganga hond í hond, so tvørpolitiska arbeiðið, lógarbroytingar og aðalorðaskifti ganga hond í hond.

Eitt, sum gongur aftur, er, at okkara skúlabørn hava hægsta undirvísingartímatal og skúladagatal í Norðurlondum. Hetta mugu vit hyggja at – tí kvantitetur er ikki tað sama sum kvalitetur. Og hvussu fáa vit meira handaligt, listaligt og musiskt innihald í skúlan – sum breitt ynski er um. Hvussu skipa vit eftirmetingar? Og hvat við øðrum nútímans tilboðum, so sum forritan, íverksetan, filosofi, karrieruvegleiðing?

Og hvat við klassakvotientinum? Nýggj gransking hevur júst í vikuni staðfest, at tað uppá sikt er ein risa fyrimunir búskaparliga at lækka næmingatalið í flokkinum, ella at hava tvílæraraskipan í øllum floksstigum. Og hetta vita vit lærarar: At tíð saman við næminginum er tað, sum gevur nakað í hinum endanum!

Leiðsla

Eg eri sannførd um, at námsfrøðiligi parturin er sera týðandi liður í menning fólkaskúlans. Tí tók eg eisini, sum eitt hitt fyrsta, stig til eina námsfrøðiliga leiðsluútbúgving, sum byrjaði í august í fjør.

Námsfrøðiligu leiðsluútbúgvingin er ætlað sum eitt menningarátak í føroyska fólkaskúlanum, og er í fyrsta umfari serliga ætlað teimum, sum hava leiðsluábyrgd í fólkaskúlanum ella lærarum, sum hava áhuga fyri at átaka sær leiðslustarv.

Uppgávan hjá leiðsluni er at menna eina lærandi skipan og felagsskap í einstaka skúlanum, og at skapa karmar, so læraratoymini kunnu ráðleggja soleiðis, at allir næmingar fáa hóskandi avbjóðingar og samstundis skapa ein felagsskap í flokkinum, har hvør einstakur finnur sítt pláss og trívist.

Mín vón er, at námsfrøðiliga leiðsluútbúgvingin fer at skapa tilvitan um floksfelagsskap og heildarmenning hjá tí einstaka, har hædd verður tikin fyri fakligum, mentanarligum og trivnaðarligum samspæli.

Bygnaðarbroytingar

Sum tit kanska hava frætt, fara umskipanir fram í Mentamálaráðnum í løtuni. Mentamálaráðið verður skipað sum eitt málaráð átøkt øllum hinum aðalráðunum, har politikmenning og lógarfyrireiking fer fram.

Síðan verður eitt Undirvísingarstýrið, sum burturav tekur sær av tí rakstrarliga partinum av skúlanum – eitt økið, sum annars hevur lyndi til at taka alla orkuna í ráðnum.

Harumframt verður Nám í nógv størri mun tann námsfrøðiligi vitin og kveikingardepilin fyri øll starvsfólk á økinum, líka frá barnagarði til miðnám, herundir eisini Sernám. Her er vert at vísa á, at sett verða ábyrgdarfólk fyri fakligari- og námsfrøðilgari menning, og at lærugreinaráðgevar verða settir í starv aftur innan ymsu fakini.

Sernámsfrøðiliga økið og trivnaðararbeiði

Í mun til sernámsfrøðiligu skipanina, verður miðað eftir, at hon verður ein sjálvsagdur partur av almennu skipanini bæði innihaldsliga og játtanarliga, har inklusjónshugtakið skal verða partur av broytingunum, sum vera gjørdar.

Tá tað er sagt, so liggur tað mær nær, at Sernám verður varðveittur sum sjálvstøðugur stovnur, men hevur tætt tilknýti til Nám og Undirvísingarstýrið.

Tað er avgerandi neyðugt, at vit síggja fólkaskúlan sum eina heild, sum skal og eigur at kunna bjóða øllum okkara næmingum hóskandi undirvísingartilboð. Hesum máli kunnu vit bert røkka, um vit hava fjølbroytt og dygdargóð tilboð til ymiskar tørvir og avbjóðingar, sum okkara børn eru í. Tað kunnu vera brek, sum barnið er føtt við ella fingið ígjøgnum uppvøksturin, men tað kunnu eisini vera truplar og avbjóðandi kring- og lívsumstøður, sum gera, at barninum tørvar at vera í serliga stuðlandi skúlaumhvørvi. Í hesum sambandi liggur tað mær hjartanum nær, at vit megna at skapa fjølbroytni í mátanum at skipa skúla, har vit m.a. eisini kunnu tryggja dygdargóð sertilboð bæði við serflokkum og serskúla. Arbeitt verður miðvíst við hesum júst nú, og Mentamálaráðið hevur ráðleggingarfund við umboðum fyri serflokkar, Skúlan á Trøðni og Sernámi fyri at leggja til rættis komandi ár og fáa skipanina við serflokkum, Skúlanum á Trøðni og Sernámi at hanga betur saman og at møguleikar fyri vitanardeiling vera øktir.

Mær kunnugt arbeiða allir skúlar við trivnaðarøkinum í tráð við endurskoðaðu fatanina av happing, har vit fara burtur frá, at happing og mistrivnaður verður knýtt at einstaka barninum, men at vit heldur hyggja eftir mentanini í flokkinum. Nærum allir skúlar hava nú eina endurskoðaða trivnaðarætlan í tráð við nýggju paradigmuna. Hetta fegnist eg um. Nýggj trivnaðarkanning verður gjørd í heyst, so tá verður spennandi at vita, um vit hava flutt okkum frá seinastu kanningini, sum var gjørd í 2015.

Seinastu samráðingarnar

Akkerslærari

Tað frøddi meg, at tað ikki gjørdist neyðugt við ógvusligum tiltøkum ella verkfalli í sambandi við samráðingarnar herfyri. Eg fegnist um teir batar, ið sáttmálin hevur við sær, bæði lønarliga, men eisini í aðrar mátar. Skipanin við akkerslærara verður nú ment, so at eisini nýsetti lærarin fær tíð í virksemisætlanini. Tað ger, at royndi lærarin saman við nýútbúna læraranum fáa góðar umstøður at gera fyrstu tíðina í krevjandi starvinum lættari. Ein slík mentorskipan mennir sambandið millum ættarliðini í lærarastættini og tryggjar, at royndir lærarar eru við til at seta við.

KT-økið skal verða endurskoðað

Eg havi áður víst á, at KT-økið í skúlaverkinum má verða endurskoðað og broytt. Kt-vørðir hjá landinum skulu ikki brúka sína tíð til at umvæla tól, sum í dag. Hetta er ein kommunal uppgáva. Okkara kt-vørðir eru lærarar og skulu menna kt-økið námsfrøðiliga millum næmingar og lærarar, so vit fáa gagnnýtt kt í undirvísingini. Eg fegnist tí um, at tað er komið við í semjuna við Lærarafelagið, at kt-økið skal verða endruskoðað og broytt, og at kommunurnar skulu við í hetta arbeiðið.

Tímajáttanin skúlaárið 2018/19

Síðsta hond verður nú løgd á tímajáttanina til næsta skúlaár. Tað verða á leið líka nógvir næmingar sum hetta skúlaárið. Samfelagsfrøði verður nú partur av 8. flokki við tveimum tímum um vikuna eins og í 7. flokki. Og hóast eg veit, at tey hava nógvar tímar, sum vit mugu hyggja uppá, so er tað mín fatan, at fólk eru glað fyri lærugreinina. Nám hevur undirvísingartilfarið klárt til skúlaársbyrjan, og tað fegnist eg um.

Eg havi gjørt av, at játtanin til skúlavegleiðingina skal styrkjast. Serliga fyri hádeildina við tí endamáli, at okkara ungu fáa hollari vegleiðing, áðrenn tey skulu velja miðnámsleið, læruleið ella annað. Góð ráðgeving skal forða fyri, at okkara ungu hava kensluna av, at hava valt skeiva lívsleið.

..og til endans

Arbeiðsøkið í fólkaskúlanum er stórt, og í fólkaskúlanum verða lunnarnir lagdir. Og tað er her, at vit lærarafólk veruliga kunnu ávirka tilveruna hjá hvørjum einstøkum menniskja hendan ella handan vegin.

Sum dvørgur hevði lítli Eivind tað kanska ikki altíð so lætt vesturi í Vágum fyrst í fyrru øld. Men hann hevði ein lærara, sum visti akkurát, hvat skuldi til, fyri at gleða Eivind – at geva honum og familju hansara sanna jólagleði. Við gleði og kærleika bar hann minni um sín gamla lærara gjøgnum alt lívið. Og um tað so er tað einasta vit gera, so er nógv vunnið: At hvørt einasta barn, við gleði og kærleika ber minnið um ein kæran lærara við sær gjøgnum lívið.

Tí tá samanumkemur er tað hetta, alt snýr seg um: At fáa kensluna av, at eg faktiskt eri ókey – tí tá ber alt til!

Góðu lærarar – eg ynski tykkum ein góðan og gevandi aðalfund og blíðan byr til vit síggjast aftur næstu ferð.

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu, í Pakkhúsinum úti í Gjógv hjá Atla Gregersen í Sandavági fríggjadagin 20. apríl  kl 9:00. Í sambandi við Savnsfagnaðin í Vágum

Góðan morgun, landsins savnsfólk, leik og lærd, ið varðveita okkara søgu og mentan úti um landið!

Tað er fallið mær, sum landsstyriskvinna í mentamálum, í lut at siga nøkur orð um týdningin at varðveita okkara søgu og mentan, og ikki minst at veita eina tøkk til tykkum starvsfólk og mongu eldsálirnar, sum gera eitt stórt savnsarbeiði runt um í landinum.

Í morgun lata vit makrelin og laksin fáa frið, meðan vit eina løtu seta ljóskastaran á annað týdningarmikið øki í okkara nútíðarsamfelag.

Góðu savnsfólk!

Samgongan hevur í samgonguskjalinum sett sær fyri at menna samfelagið á øllum økjum. Men málini eru nágreiniligari lýst í fylgiskjalinum “Mál at fremja”, har tað stutt stendur at lesa, at “Søvn Landsins verða endurskoðað og søvnini kring landið uppraðfest.”

Gongd er í, nógv er á skrá og fyri stuttum varð  nýggjur samleiki avdúkaður bæði fyri Tjóðsavnið, Landsbókasavnið og Landsskjalasavnið

Við hesum baksýni og hesi virksemisskrá er tað mær ein gleði at sanna, at tit hava valt Vágar sum karm um tykkara ársfund, nú Savnsfagnaður er í oynni.

Sum 80 ára gamal skrivaði miðvingurin, háskúlamaðurin, politikkarin og náttúruvísindamaðurin, Rasmus á Háskúlanum, at vegirnir til einki minni enn lívsfrælsið, eru:

sparsemi, trúskapur, hugagóðska, ábyrgdarkensla og upplýsing. Finnur Føroyafólk hesar vegir og gongur teir, so er vón um bjarging.

Sitat liðugt.

Sum søgulærari veit eg, hvussu týdningarmikið tað er at geva fólki eina søguliga tilvitsku. At gera okkara brúkarar, næmingar og vitjandi varug við, at vit eru partar av eini heild og eini søgu. At vit hoyra til. At vit hava ein uppruna og eina fortíð, sum byrjaði langt áðrenn vit sjálvi vóru.

At vit duga at svara: “Hvør eri eg?”

Men hesin førningur er sum aldri áður fyri stórum avbjóðingum. Vit hava rák, sum mest minna um normloysi, tí sagt verður, at alt er ein konstruktión, alt er til diskussión og einki er varandi.

“Hvør eri eg?” Er helst týndingarmesti spurningurin, sum hvør einstakur kann spyrja, tí hann snýr seg um nútíð, framtíð og fortíð. Í grundini kanska serliga fortíð.

Men samstundis er ”søga” sum hugtak ikki serliga modernað. Klæði, innbúgv, tallerkar og koppar - sjálvt málningar og list -  ja, alt, vit hava kring okkum, nær sjáldan at fáa eina søgu. Tí so skjótt, sum næsta mótaaldan skolar inn yvir okkum, so selja vit tað mesta í Rótikassanum og keypa nýtt í staðin.

”Soleiðis fært tú ein persónligan stíl” siga mótabløðini og innbúgvsbløðini, sum nú ikki bara eru á donskum, og vísa so myndir av tí allarnýggjasta, sum avgjørt er pent - men á ongan hátt persónligt. Tí tað manglar søguna, slitið og hitan av hondum, patina.

Og hetta rákið - har einki er varandi, at alt er til diskussión og til sølu fyri rætta pengan, og har vit støðugt reka við rákinum - gevur tykkum á landsins søvnum eina stóra og týdningarmikla uppgávu.

Tí tit verða skjótt tað allarsterkasta akkerið, sum er hitt einasta, ið røkkur aftur til okkara fortíð, og sum ger, at vit ikki reka fyri vág og vind, men verða hildin føst onkustaðni.

Tí gamaní eru bæði nútíðin og framtíðin týdningarmikil, tá vit skulu svara spurninginum um, hvørji vit eru. Men eg vil pástanda, at tann týdningarmesti tátturin, at finna hetta svarið, er søgan.

Tit geva okkum, bæði sum einstaklingar og sum fólk, eina ábending um svarið uppá, hvørji vit eru, - og hvussu vit øll hanga saman. Fyri at verða í einum catchy orðafelli, kunnu vit kanska siga, at tit eru: ”connecting people”. So sum Nokia segði fyri fáu árum síðan, men sum í virtuella heiminum er fyri øldum síðan.

Og tað er ikki at forsmáa í hesum einstaklingatíðum, at verða konnektaður, íbundin sínámillum og jarðfestur niðureftur, soleiðis heilt verðsliga.

Góðu savnsfólk!

Tey sporini, sum søgan hevur sett - eru júst varandi. Tey sporini, vit sjálvi seta eftir okkum í dag, fara onkur at verða varandi og í komandi tíðum kanska varðveitingarverd í savnssamanhangi.

Í ókomnum tíðum fara tey tá at kunna geva nýggj svar uppá spurningin: Hvør eri eg?

Takk fyri tykkara stóra og virðismikla arbeiði, sum - hóast tað í stóran mun snýr seg um søguna - eisini røkkur langt inn í bæði nútíðina og framtíðina, í royndini at geva okkum eitt nøkulunda boð uppá spurningin: Hvør eri eg.

Við orðunum hjá Mikkjali á Ryggi úr Miðvinga søgu í huga:

Hugagóðir áhoyrarar og ikki minni hugagóðir søgumenn,

spyrji eg meg sjálva: hvat kann eitt vikuskifti, sum hetta við Savnsfagnaði ikki enda við?

Stóra takk fyri hetta søguliga savnstiltakið, takk báðar kommunurnar í Vágum og takk fyri Rósa Samuelsen, sum hevur samskipað tiltakið.

Góðan savnsdag, øll somul.

Røða sum Rigmor Dam, landsstýriskvinna, helt í høllini á Giljanesi, tá ið hon setti almenna partin av Savnsfagnaðinum 20. apríl kl. 16.00

Góðan dag øll somul, og vælkomin til Savnsfagnað í Vágum.

Hetta vikuskiftið hava øll søvnini í Vágum tikið lógvatak um ein fagnað við upplivingum, ið peika aftureftir og frameftir, og eru beint í nú’inum - kanska beint í túninum, har tit eru stødd, ein av hesum ríku upplivingardøgum.

Góðu vágafólk, góðu gestir!

Í dag gleðast vit um, at øll bygdasøvn, forminnafeløg, áhugafeløg, skúlar og barnagarðar í oynni eru við í Savnsfagnaðinum, ið hevur sum grundsjónarmið, at allar upplivingar eru ókeypis.

Hetta gevur so handlum, matstovum og kaféum høvi at hava longri opið enn vanligt hesar somu dagar.

Soleiðis gongur alt hond í hond, og greiðir vegin fyri upplivingum millum mentan og vinnulív.

Tað er nýggja natúrliga kravið, at ein uppliving fylgir við. At søgan verður floygd, og vit kunnu taka hana til okkara, ikki bara á ein sjálvsagdan hátt á einum sjálvsøgdum staði, men kanska eisini óvæntað og á ein púra óvæntaðan hátt.

Sum ein uppliving, uttan at skulu blaða upp í orðabók og søgubók.

Uppliving er lyklaorðið. Upplivingar, ið hvessa okkara søgusýnið og gera okkum forvitin um egnan heimstað mitt í alheiminum. Tí tá upplivingin er farin, stendur søgan eftir.

Góðu vágafólk, góðu gestir!

Sum landstýriskvinna við mentamálum er mín fyrsta og sterkasta sannkenning hon, at oyggin stendur saman um hetta tiltak.

Umframt at veita øllum borgarum í oynni - og teim, ið ferðast higar hetta vikuskifti, ógloymandi upplivingar inni og úti, ja um fjøll eisini - er orsøkin eisini tann meira gerandisliga, at øll søvnini í Føroyum hava valt at hava ársfund í Vágum. Her fara søvnini at hittast hjá hvørjum øðrum.

Ein nevnd, har Rósa Samuelsen er samskipari, er sett. Í nevndini er Sandavágs bygarsavn, Sørvágs bygdarsavn, Miðvágs forminnafelag og Krígssavnið umboðað.

Hyggja vit í ríku skránna fyri hesar tríggjar dagarnar, síggja vit eisini, at Bíggjarbygd og Gásadalur eru við.

Og her á Giljanesi vera framsýningar av tematiskum næmingaarbeiði, gongutúrar eru lýstir um fjøll og busstúrar verða, altíð við einum evni, tí tað eru tematúrar.

Ikki minst at gera hina víðagitnu Beintu livandi fyri okkum, meðan vit ganga í hennara fótasporum. At enda koma vit inn í Listastovuna at uppliva kendu sjónleikarakvinnuna, Anniku Johannesen, sum Beintu, siga frá um sítt lív, sínar kringumstøður, sínar menn, síni børn, sínar vinir og sínar fíggindar. Hetta er ein tilætlað nýhugsan, at lata Beintu sjálva sleppa til orðanna á henda hátt.

Góðu vágafólk, góðu gestir!

Í dag er meira umráðandi enn nakrantíð at styrkja okkara søguliga medvit og geva okkum stundir til at dvølja við øll tey input, vit fáa, at sodna upplivingarnar, og sum Savnsdagarnir líða, kanska røkka eini hægri sannkenning. Tá styrkja vit okkara umhvørvi og tann arv, sum vit leggja eftir til okkara eftirkomarar.

”Hvør eri eg?”

Hetta er helst tann størsti og týndningarmesti spurningurin, sum hvør einstakur kann spyrja. Hvør eri eg?

Svarið til henda spurningin er ikki einfalt. Tí tað snýr seg um bæði nútíð, framtíð og fortíð. Í grundini kanska serliga fortíð.

Áðrenn eg gjørdist landstýriskvinna var eg søgulærari.

Eg veit, hvussu týdningarmikið tað er, at geva børnunum eina søguliga tilvitsku. At gera tey varug við, at tey eru ein týdningarmikil partur av eini heild og eini søgu.

Tí, sum vit vaksa til, hevur tað nógv at siga fyri okkum sum einstaklingar, at vit eisini eru ein partur av eini heild. At vit hoyra til. At vit hava ein uppruna og eina fortíð, sum byrjaði langt áðrenn vit sjálv, uttan at dvøljast við fortíðina einans.

Men hesin týdningarmikli førningur er fyri stórum avbjóðingum í dag. Vit hava eitt rák, sum mest minnir um normloysi. Alt er ein konstruktión, alt er til diskussión og einki er varandi.

Men tey sporini, sum søgan hevur sett - eru nettupp varandi. Tey sporini, vit sjálv seta eftir okkum í dag, eru varandi.

Tey fara at ávirka framtíðina - og tey fara at ávirka svarini hjá okkara ommu- og abbabørnum, tá tey undrandi spyrja seg sjálvi: Hvør eri eg?

Tí er Savnsfagnaður eitt so gott tiltak.

Eftir stendur søgan, sum beint nú í okkara hondum er okkara sporføri, aftureftir og frameftir.

Góðu vágafólk, góðu gestir!

Við hesum orðum skal eg lýsa Savnsfagnaðin í Vágum at verða settan!

Heilsan frá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu, til Sif Gunnarsdóttur, nú hon leggur frá sær sum stjóri í Norðurlandahúsinum í Føroyum.

Á fráfaringarsamkomu 17/3-2018

Góða Sif!

Tú komst sum ein hvirluvindur.

Hevði aldri verið í Føroyum áður.

Var ikki í familju við nakran her um leiðir.

Kendi ongan.

Visti neyvan, at vit tosaðu føroyskt í Føroyum, ella at vit høvdu egið flagg.

Tú visti heldur ikki, at her búði ein maður, sum æt Ole Wich, ella ein kona, sum æt Marita Dalsgaard, ella at her vóru menn sum Ólavur Hátún og Poul Jákup Thomsen ella konur sum Urd, Inger og Andrea Heindriksdóttir.

Men sjálvandi lærdi tú øll hesi og nógv onnur at kenna  - við fúkandi ferð.

Tí áðrenn føroyingar høvdu sagt góðan dag, hevði tú sagt ’takk og bless’!

Góða Sif!

Tú komst úr einum landi, har tað mesta letur seg gera,

har íslendska meginskaldið longu fyri meira enn hundrað árum síðan ætlaði sær at seta norðlýsið til sølu og liva av inntøkunum.

Tú komst úr einum landi, har fólk uttan at himprast saktans kundu læra seg belgiskt, um tað stóð á!

Ja, tú komst úr einum landi, sum fekk sjálvt Hoyvíkssáttmálan frá 2005 at virka.

Sum Gunnar Hoydal skrivar í yrkingasavninum Hús úr ljóði, so hevur tú stýrt einum húsi

úr ljóði

úr kenslum

borið av huga

styrkt av viti og dirvi

og við látri út gjøgnum allar gluggar

……

Eitt hús úr litum

við rúmum til alt tað skeiva og veika og mjúka

eitt hús úr vøkstri - (Gunnar Hoydal: Hús úr ljóði, 1987)

Góða Sif!

Eg havi hoyrt, at sum smágenta komst tú heim úr barnaføðingardegi, og segði mammu tíni frá, hvussu góðar søgur tit hoyrdu í føðingardegnum. Mamma tín, sum tá hevði íslendska barnaútvarpið um hendur, fekk straks eitt hugskot. Á henda hátt var tað tú, sum uppdagaði tvíburarnar Jón Odd og Jón Bjarna og sendi teir fyrst í íslendska barnaútvarpið og síðan út á bókamarknaðin. Longu tá hevði tú eygað fyri mentanarmiðlan!

Góða Sif!

Sum stjóri í Norðurlandahúsinum í Føroyum hevur tú hesi árini ikki bara ríkað føroyska mentan við tiltøkum, sum hava verið hildin í Norðurlandahúsinum. Tú hevur eisini verið við at sent føroysk listafólk út í heim. Í rúgvuvís. Til Reykjavíkar, Oslo, Keypmannahavnar, Stokkhólm, Helsingfors, Washington, London og nú um nakrar fáar dagar heilt til Seattle. Bara fyri at nevna nøkur dømi.

Onkuntíð fórt tú eisini við listafólkunum út í heimin og tók hugskot og fólk og hugsanir heimaftur við tær.  Og tá havi eg hug at siga sum Egil Skalla-Grímsson á sinni tók til:

’Hann er ikki fyri ongum, ið hevur hollur vinir við á sínum ferðum,” (Egils søga, 1995)

Góða Sif!

Nú tú tekur loftbrúnna aftur til Reykjavíkar, fari eg fyri Føroya landsstýri at takka tær hjartaliga fyri árini, tú valdi at búgva í Føroyum, meðan tú stýrdi størsta norðurlendska mentanarhúsinum í Norðurhøvum. Stóra takk fyri títt fríska íkast og tín altíð blíða og vinarliga verumáta. Takk fyri alt tað tú hevur gjørt føroyskari og norðurlendskari mentan at gagni. Takk fyri alt tað, tú leggur eftir teg.

Eg ynski tær og Ómari blíðan byr í framtíðini.

Takk fyri.

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu, í sambandi við at hon handaði steyp og medaljur til seinasta umfar í liðkappingini í talvi í Finsen leygardagin 17. mars 2018

Tað er mær ein heiður at fáa høvi at heilsa upp á tykkum telvarar, nú landskappingin fyri lið er liðug á hesum sinni. Takk fyri innbjóðingina!

Talv er eitt av elstu og hægst virdu ítrivunum í heiminum yvirhøvur og hevur gjøgnum allar tíðir hugtikið høg og lág.

Vit hoyra í sagnum og kvæðum um, at ósemjur og trætumál í gomlum døgum vórðu avgjørd við talvi og áðrenn tað ofta við glíming. Hetta sigur eitt sindur um tignina.

Her á landi hevur eisini verið telvað í øldir. Áhugin fyri talvi hevur altíð verið stórur í Føroyum, her bæði varð telvað vanliga talvið, sum vit kenna tað, og fýrtalv, 2 og 2 í parti, eins og í kortspæli, hevur eisini verið telvað her - í nøkrum fáum bygdum heilt upp til 1970-ini og í einkultum føri enn.

Hesin talvháttur tók oftani rættiliga langa tíð og varð tikin í stórum álvara. Søgur eru um, at fýrtalvið varð lagt niður, meðan menn vóru á Suðurlandinum og tikið uppaftur, tá teir komu heim aftur um heystið.

Hesin aldargamli áhugin fyri talvi í Føroyum, er av sonnum komin í hæddirnar aftur, nú vit hava fingið okkara fyrsta stórmeistara, Helga Dam Ziska. Vit í Mentamálaráðnum nýttu tí hetta fantastiska høvi at fáa talv inn í skúlarnar. Nógvir skúlar hava tikið av hesum tilboði at seta ein talvtíma við yvirskipaðari leiðbeining frá sjálvum stórmeistara okkara inn ístaðin fyri ein støddfrøðitíma um vikuna. Umframt talvligu ágóðarnar av hesum, hevur hetta víst seg at hava góða ávirkan á arbeiðslag og lærutilgongdir næminganna í skúlanum. Vónandi kemur hetta at vísa seg at verða ein góð íløga í framtíðina og ikki minst í føroyska talvmenning.

Í sambandi við frálíka úrslitið hjá Helga Dam Ziska eru vit sum landsmyndugleikar farin undir at fyrireika lønargrunn stórmeistara í talvi. Við øktu játtanini til Talvsambandið hesi bæði síðstu árini eru vit vitandi um, at Talvsambandið longu er farið inn í eitt skipað samstarv við stórmeistaran um ein menningarleist.

Tøknin hevur givið talvinum rættiligt flog. Fyri tað fyrsta eru møguleikarnir fyri at bøta um talvdygdina fleirfaldaðir hesi síðstu árini, takka veri teldutøknini. Í dag ber til – ikki tykkum at siga – at fylgja við live kostnaðarfrítt í so at siga øllum talvkappingum og einstøkum talvum, sum hava nakað uppá seg, kring allan knøttin.

Ja, við nýggju tøknini er talv brádliga vorðið ein av teim mest áskoðaravinaligu kappingunum.

Ótrúligt, at talv skuldi fáa eina slíka áskoðara-dimensión burtur úr tøknini.

Í 1970 varð Talvsamband Føroya stovnað og hevur frá fyrsta degi verið við til at ført føroyska telving heilt fram á høgt altjóða stig. Longu í 1970 fingu vit eftir drúgvar samráðingar sjálvstøðugan limaskap í altjóða talvsamgonguni FIDE og rætt at luttaka á talvolymiadunum og øllum altjóða kappingum. Soleiðis skrivaði Talvsamband Føroya søgu við at verða tann fyrsta ítróttagrein her á landi, sum vann altjóða viðurkenning og fekk rættindi at luttaka í øllum kappingum javnbjóðis øðrum tjóðum.

Tað hevur verið hugaligt at hoyra, hvussu stór framstig føroysk telving hevur gjørt hesi mongu árini: OL-úrslit, har vit enntá hava lagt nøkur av hinum Norðanlondunum aftur um okkum. Og nú: nýklaktan stórmeistara og hvør veit, kanska fleiri ávegis! Tað er einki minni enn heilt ótrúligt.

Eitt lítil áheitan: Sum tit hava hoyrt, havi eg sagt teir og teir upp í saman, tá eg havi tosað um tey/teir, sum hava myndað føroyska telving. Mín vón er, at skúlatelvingin, sum vit í felag hava sett í gongd nú, kann verða ein byrjan uppá eina broyting á hesum øki, soleiðis at vit í framtíðini fáa bæði kynini betur umboðað eisini innan føroyska telving. Áheitan mín á tykkum skal vera eisini at hjúkla um hendan partin av talvmenningini, sum eigur at vera fyri øll, bæði dreingir og gentur.

Føroyskir telvarar, verið heilsaðir. Takk fyri góðan innsats, takk fyri gott fyridømi á mongum økjum og blíðan byr!

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu í mentamálum, í samband við, at nýggi samleikin hjá Tjóðsavninum verður almennur – 15. mars.

Góðu starvsfólk í Tjóðsavninum, góða leiðsla og góðu tit, sum eru komin her at hátíðarhalda okkara Tjóðsavn.

Hjartaliga til lukku við nýggja samleikanum.

Ongantíð í søguni hevur tað verið meira umráðandi enn í dag at hjúkla um okkara náttúru og okkara søguliga medvit. Gáa vit um okkara fótafesti, gerast vit før fyri at seta út í kortið mál og mið – og tá gerst ferðin bæði gevandi og lærurík.

Fortreytin fyri at vinna trygt fram á leið er, at vit kenna okkara røtur, okkara knattstøðu, áðrenn vit leggja frá landi. Gera vit ikki tað, villast vit og missa okkum sjálvi burtur.

Tað so skjótt at missa fótafesti í einum heimi, har alt gongur við rúkandi ferð, og vit verða fóðrað við tíðindum frá morgni til myrkurs.

Tað verður viðhvørt sagt, at trø hava røtur, meðan menniskjan hevur føtur – ein kundi sagt, at trøini flyta seg ikki av fetanum, meðan vit menniskju skulu flyta okkum fram á leið – úr heimliga umhvørvinum og út í heim.

Eru vit rótfest á lívsferðini, eru vit væl fyrireikað og til reiðar at lata nýggjar vindar strúka gjøgnum hárið og at møta fremmandum og spennandi rákum sum opin, vís og reflekterandi menniskju.

Tí sigi eg, at tað í dag er meira umráðandi enn nakrantíð at styrkja bæði okkara náttúru- og søguliga medvit og geva okkum stundir til veruliga at dvølja, at sodna og vónandi eisini onkrastaðni á leiðini at røkka eini hægri sannkenning. Bert soleiðis kunnu vit tilvitað ávirka okkara umhvørvi og tann arv, sum vit leggja eftir til okkara eftirkomarar. Og at leggja okkum eftir burðardygd í øllum lutum!

Í øllum hesum er Tjóðsavnið at sammeta við andevni – ella samtíðarmótstøðuføri!

Tjóðsavnið er farið undir at skapa ein nýggjan samleika, samansettur av Fornminnissavninum og Náttúrugripasavninum og partar av Biofar. Ítøkiliga verður hetta gjørt við at avdúka ein nýggjan grafiskan samleika í dag, og fyri framman liggur eitt spennandi samansjóðingar- og kunningararbeiði, har tit staðfesta nýggja leiklutin í dagsins samfelag.

Men tykkara uppgáva er ikki einans at finna og kunna um tykkara egna nýggja samleika. Nei, Tjóðsavnið liggur inni við okkara alra samleika, og tí hava tit ein týðandi leiklut sum partur av landsins mentala undirstøðukervi. Tit eru við til at tryggja okkara samleika í fakliga spenninum millum fortíð, nútíð og framtíð. Tit savna inn, skráseta og granska. Og tit sýna fram, greiða frá og miðla. Og soleiðis umsita tit okkara dýrabara arv, ja, sjálvt arvasilvurið.

Á Náttúrugripasavninum er silvurið føroyska náttúran, á Biofar liggur silvurið á havsins botni og á Fornminnissavninum er tað at finna í leivdum og gripum frá teimum, sum undan fóru. Tilsamans savna og skráseta tit ein stóran part av okkara náttúru- og mentanararvi.

Tykkum er eisini álagt at miðla okkara náttúru- og mentanararv til børn og vaksin. Tit hava miðlað í mong ár. Tit hava spennandi fastar sýningar og serframsýningar, og tit hava árligar savnsfagnaðir. Savnsvørðir greiða hegnisliga bæði vaksnum og børnum frá, og granskarar skriva í bløð og tíðarrit. Og so vita vit, at tit hava nógvar spennandi framtíðarætlanir fyri framman, sum tit fara at greiða frá her í dag, eitt nú við Havnar Skansa, sum hevur uppiborið at vera savningarstaður fyri liv og lærdóm. So ja, arvasilvurið er í góðum hondum.

Men vit vita eisini, at eitt stórt ynski leingi hevur verið at fáa betri hølisumstøður, bæði til goymslu, starvsfólk og framsýningar. Eitt nú við at fáa atgongd til framsýningarhølir niðri í býnum, so fleiri, bæði føroyingar og ferðafólk, lættliga kunnu støkka inn á gólvið at læra um okkara ríku mentanarsøgu og náttúruríkidømi. Eisini er ynski um, at tit starvsfólk á Fornminnissavninum og Náttúrugripasavninum sum skjótast verða samlað undir somu lon fyri at røkka fruktagóðum samstarvi. Og eg kann heilsa og siga, at vit longu eru farin undir at kanna møguligar loysnir hesum viðvíkjandi. Mín lutur skal so ikki liggja eftir.

Góðu tit

Vit vita, at ongin samanlegging er løtt, og at eitt samleikaskifti er ikki einfalt. Og ikki skal eg gera meg klóka uppá, hvussu tit koma smidliga gjøgnum tilgongdina. Tó er eitt amboð, sum altíð er hent at brúka – um tú vandar tær um nýtsluna og brýnir og kínir við skili, nevniliga fremsta amboðið yvir øllum: Samskifti!

Tað er mín vón, at tit fáa rúm og náðir at útinna tykkara týðandi gerning, samstundis sum tit eru sjónlig og generøst deila tykkara vísdóm og arvasilvurið við okkum.

Við hesum orðum fari eg at ynskja tykkum til lukku við nýggja samleikanum, ein góðan dag í dag og blíðan byr.

Røða hjá Rigmor Dam, landsstýriskvinnu í mentamálum, við setan av skeiði hjá Landsskjalasavninum, 8. mars 2018

At minnast er alneyðugt fyri okkum menniskju.

Eingin megnar at uppfinna djúpa tallerkin til kornflakes hvønn morgun.

Vit hava brúk fyri siðvenjum, vanum og mannagongdum.

Vit siga ofta, at vit skulu liva í nú’inum, men hava vit ikki okkara egnu søgu við okkum, gerast vit innantóm hylki við ongum samleika og ongari tyngd.

Bæði sum einstaklingar og sum samfelag.

Vit hava øll okkara familjusøgur, og vit kenna til at finna spor í okkara egnu ætt. Í mínari familju savnast systkinabørn og pápasystkin ofta í ferium í gomlu húsunum hjá ommu og abba á Tvøroyri. Húsini eru sum ein tíðarlummi. Har angar enn av vaflum, vikubløðum og seruttum á bakka. Og skuffur, skáp og ovastaloft eru á tremur við sporum: knappablikkið hjá ommu, gulnaðar myndir av ommu í klokkuhatti ella langabba og Stauning, sum sýna ein ísvirkisbát. Har eru eisini hópin av bløðum og brøvum hjá abba. Spor, sum læra okkum um tey gomlu – og um okkum sjálvi.

Vit stýra tryggari, tá vit síggja, hvussu onnur hava stýrt undan okkum.

Soleiðis er tað fyri okkum sum einstaklingar, og soleiðis er tað eisini fyri okkum sum samfelag.

Húsini hjá Landsskjalasavninum í V.U. Hammershaimbsgøtu eru eisini á tremur við sporum. Tað skilst, at savnið fyllir meira enn fýra kilometrar av hillaplássi. Tað er ikki so lítið. Elsta skjalið er Kongsbókin frá 1298, og tann elsta óbrotna røðin av skjølum er tingbókin, sum Sorinskrivarin fór undir í 1615. Í 1859 var Leigubúðin í Tinganesi innrættað til skjalagoymslu hjá myndugleikunum, og í 1932 varð Landsskjalasavnið sett á stovn.

Nógv skjøl er savnað og varðveitt hesi árini. Lógir, kunngerðir, tingbøkur, brøv og frásagnir. Skjøl frá Løgtingi, kommunum, skúlamyndugleikum og øðrum. Skjøl, sum vísa, hvørji vit eru, og hvørji vit hava verið. Skjøl, sum vísa okkum, hvussu okkara undangongufólk hava stýrt og tí kunnu geva okkum eina betri mynd av okkara knattstøðu í dag.

Tað er eitt sindur tilvildarligt, hvat liggur eftir í flestu familjum. Flestu okkara hava nógvar myndir frá summarferium, men kanska ongar frá einum vanligum arbeiðsdegi. Onkur goymir øll brøvini, sum hann hevur fingið frá mammu síni, meðan onkur annar langt síðan hevur blakað øll brøv í skrell. Tað er eisini í lagi. Men sum samfelag eiga vit at vera tilvitað og skipað í handfaringini av okkara søgusporum, eisini – og ikki minst – teimum skrivaðu sporunum, skjølunum.

Vit mugu vita, hvat skal arkiverast, og hvussu. Vit mugu hava reglur og mannagongdir at fylgja. Eisini tá tað kemur til talgildu arkiveringina.

Eg havi nógv pappírsspor eftir ommu og abba. Brøv, bløð og myndir. Men hvussu verður hjá mínum eftirkomarum? Í dag leggja vit næstan eingin pappírsspor. Tá míni ommubørn fara at leita eftir minnum um meg, so fara tey møguliga at finna onkra gamla skógvaeskju við brúdleypsfjarritum frá Føroya Tele. Kanska tey finna okkurt gamalt lánikort til bókasavnið við prentaðum dagfestingum ella kanska onkra holaða bankabók, sum vísir, hvat omman tjenti í sínum ungu árum.

Men eg ivist í, um tey fara at finna myndirnar, sum eg goymdi á fartelefonini, dagføringarnar, eg skrivaði á onkrum sosialum miðli, ella gomlu tíðindagreinarnar, ið eg skrivaði til portal.fo.

Kanska fara øll míni talgildu spor at hvørva.

Ella kanska fara ommubørnini tvørturímóti at finna alt møguligt um meg, sum eg ongantíð ætlaði, at tey ella nakar annar skuldi síggja. Talgild spor, sum eg ikki hugsaði um, at eg legði eftir meg.

Einaferð bóru postboðini í stakkavís av brøvum út frá almennum myndugleikum og privatum fyritøkum. Í dag er tað mest teldupostar vit fáa. Ella vit fáa boð á MínBoks.

Einaferð sótu tingfólk við bunkum av pappíri á ting- og nevndarfundum. Í dag sita tey við hvør sínum teldli.

Vit eru øll flutt.

Ikki úr veruleikanum men av pappírinum.

Og tað gevur okkum nógvar avbjóðingar.

Ein av hesum er arkiveringin.

Sjálvandi kunnu vit prenta alt okkara skrivaða tilfar út á pappír og goyma tað. Men hvussu gera vit tað? Og hvussu gera vit við tilfarið, sum ikki kann prentast út, hvussu gera vit við ljóð og livandi myndir til dømis? Flest øll eru nokk samd um, at skilabest er at goyma sporini í tí formi, sum tey upprunaliga hava sett.

Tí fegnist eg um, at Landsskjalasavnið, sum nú skiftir navn til “Tjóðskjalasavnið”, styrkir talgilda arkivið og tryggjar, at okkara eftirkomarar eisini fara at kunna elta talgildu sporini hjá føroyska samfelagnum anno 2018.

Henda umstilling er krevjandi. Hon krevur lógarbroytingar og økta játtan. Tað eri eg greið yvir. Og hon fer uttan iva at krevja førleikamenning í savninum og økt samstarv við útlendskar stovnar, sum hava staðið við somu avbjóðingum.

Talgildingin setur eisini heilt serlig krøv til okkum, sum skulu lata skjalasavninum tilfar. Tí eru tit øll komin her í dag.

Men talgilda varðveitingin er eisini alneyðug. Og hon kann ikki bíða.

Eg fari tí at ynskja tykkum ein góðan og mennandi skeiðsdag við vón um at vit saman tryggja okkara talgildu spor, so tey kunnu koma nútíðini og framtíðini til góðar.